انجمن ارزیابی محیط زیست ایران
پژوهش های محیط زیست
2008-9597
2008-9590
7
13
2016
08
22
سخن سردبیر
3
3
FA
<strong>به نام خدا</strong><br /> <strong>سخن سردبیر</strong><br /> <strong>مردمی شدن مسایل محیطزیست و یک نظریه</strong><br /> برای مردمی شدن مسایل محیطزیست، دکتر مهدی کلاهی با اقتباس از دانیل لوزیک طرحی ارایه داده است که در آن در یک هرم از بالا به پایین، فیلسوفان، جامعهشناسان، راهبردنگاران و کنشگران وجود دارند (شکل 1). وی به نقل از دانیل لوزیک، در تعریف اجتماعی شدن یک مسئله، ۴ شرط به قرار زیر برشمرده است:<br /> 1. دارای شرایط منفی باشد (برای مردم زحمت ایجاد کند، مسائلی مانند خشونت، آلودگیها، سرطانها)،<br /> 2. پدیدهای جدی، شایع و گسترده باشد (بهعبارتی در کنار منفی بودن، تعداد بسیاری از افراد را درگیر کند، مانند بیکاری اکثر فارغالتحصیلان رشتههای محیطزیست، منابعطبیعی و کشاورزی)،<br /> 3. امید خوشبینانه به ارایه راهحل برای آن وجود داشته باشد و<br /> 4. امکان تغییر منطقی آن وجود داشته باشد (بحث هزینه- فایده تغییر و اجرای راهحلها، منطقی باشند).<br /> <br /> شکل (1): چارچوب مفهومی فرآیند کشف، پژوهش و اجتماعی کردن مسایل محیطزیستی<br /> <br /> وی بیان میدارد که نباید از فیلسوف منابع طبیعی، انتظار حل مستقیم مسایل محیطزیستی را داشته باشیم. بلکه کار او، بازگشایی افق تازهای جلوی فرهنگِ بخشینگر و کوتهنگر است. آنگاه دانشمندان، روشنفکران، یا سیاستمداران در این افق دست به کنش میزنند.<br /> به زعم وی، جامعهشناس محیطزیست نیز به دنبال راهی است تا به جوامع نشان دهد چگونه میتوانند از «قفس آهنین» یاس منابعطبیعی و محیطزیستی خارج شوند و راهبردهایی همچون جنبشهای منابعطبیعی و محیطزیستی، توانمندسازی استانداردهای محیطزیستی، نوسازی بومشناختی و شبکهسازی بینالمللی را معرفی میکند.<br /> برنامهریزی راهبردی، فرآیندی از تفکر و عمل میباشد که به تدوین یک استراتژی مؤثر میانجامد که دارای ویژگیهایی همچون رویکردی پویا و دایمی، قابلیت انعطاف، جامع و مناسب است. وقتی مفاهیم منابعطبیعی توسط اندیشه فیلسوف، استخراج و توسط دانش جامعهشناس، نظریههای اجتماعی ارایه شدند، اکنون وظیفه راهبردنگار منابعطبیعی است تا آن نظریهها را به راهبردهای عملی تبدیل کند. در این مرحله، قشر وسیعی از کارشناسان محیطزیست و منابعطبیعی میتوانند با توجه به گستردگی و پیچیدگی موضوعات علمی تحت تخصصشان، برنامهریزی راهبردی آن نظریهها را تهیه نمایند.<br /> کنشگران (بخوانید مردم و مسولان و متخصصان) منابعطبیعی و محیطزیست نیز میتوانند چهار رویکرد را به کار گیرند:<br /> 1. واکنشی، برگرداندن ساعت به عقب،<br /> 2. غیرفعال، حفظ حال و ترجیح آن به گذشته و آینده،<br /> 3. پیش فعال، بهتر دیدن آینده از حال و گذشته و سعی در شتاب دادن به تغییرات و<br /> 4. کنشگر آیندهساز یا تعاملگرا، قانع نبودن به وضعیت گذشته، حال یا آینده امور، بلکه طراحی آینده مطلوب و سپس سرمایهگذاری بر روی راههای ایجاد آن.<br /> متخصصان و دانشجویان و مسولان محیطزیست عمدتا میتوانند در قامت برنامهریزان راهبردی به ایفای نقش فعال بپردازند و البته کنشگران یا همان قاطبه مردم را با فعالیتهای ترویجی به آیندهسازی تشویق نمایند. هم زمان نباید از توسعه مفاهیم و فلسفه و جامعهشناسی محیطزیست غافل شد. اما سوال اینجاست که آیا باید در مورد همه مسایل محیطزیست، چهار شرط برشمرده توسط دانیل لوزیک برقرار باشد تا جامعه از حل آنها حمایت کند و در فرایند آنها دخالت نماید؟ به نظر میرسد، برای بسیاری از مسایل محیطزیست، نشستن برای تبدیل شدن آنها به ایجاد زحمت شایع برای بیشتر مردم و امیدخوش بینانه برای حل آنها و ارایه راهحل، در واقع نوعی جواز ادامه این فعالیتهای مخرب تا رسیدن به مرحله زحمت افزایی غیرقابل بازگشت است. به عبارت دیگر، در اینجا نوعی خلاء زمانی و علمی وجود دارد و پیشنهاد میشود که قبل از رسیدن به این مراحل، متخصصان و مسولان با ایفای نقش کنشگر آیندهساز از سوی خود، راه گسترش بسیاری از این مشکلات را ببندند و این خلاء زمانی و علمی را پر کنند.<br /> <br /> <strong>دکتر عبدالرسول سلمان ماهینی</strong>
محیط زیست و یک نظریه
https://www.iraneiap.ir/article_99296.html
https://www.iraneiap.ir/article_99296_444ed595502ff869f1f5111d4f4e49a9.pdf
انجمن ارزیابی محیط زیست ایران
پژوهش های محیط زیست
2008-9597
2008-9590
7
13
2016
09
19
نقش اندازه دولت بر کیفیت محیطزیست در کشورهای صادرکننده نفت
5
14
FA
احمد
اسدزاده
دانشیار دانشکده اقتصاد، مدیریت و بازرگانی، دانشگاه تبریز
assadzadeh@gmail.com
حسین
پناهی
دانشیار دانشکده اقتصاد، مدیریت و بازرگانی، دانشگاه تبریز
سیده اسراء
مرعشی
کارشناسی ارشد توسعه اقتصادی و برنامهریزی، دانشکده اقتصاد، مدیریت و بازرگانی، دانشگاه تبریز
هدف اصلی این مطالعه بررسی تأثیر اندازه دولت بر کیفیت محیطزیست در کشورهای صادرکننده نفت طی دوره زمانی 2010-1996 میباشد. برای این منظور مدلی بر اساس مدل برناور و کوبی و در نظر گرفتن نظریه کوزنتس ارایه شده است؛ و پارامترها هم با استفاده از رویکرد دادههای تابلویی تخمین زده شدهاند. در این بررسی دیاکسیدکربن انتشار یافته تابعی از متغیرهای اقتصادی (تولید ناخالص داخلی حقیقی سرانه، سهم سرمایهگذاری از تولید ناخالص داخلی حقیقی و درجه باز بودن تجاری)، سیاسی (شاخص کنترل فساد اداری) و در نهایت اندازه دولت در نظر گرفته شده است. نتایج نشان میدهد که در سطوح پایین درآمد، بین تولید ناخالص داخلی سرانه و انتشار دیاکسیدکربن رابطه مستقیمی وجود دارد و نظریه کوزنتس نیز بین تولید ناخالص داخلی سرانه و کربندیاکسید انتشار یافته برقرار است؛ و همچنین رابطه مستقیمی بین درجه باز بودن تجاری و آلودگی محیطزیست وجود دارد. سهم سرمایهگذاری و شاخص کنترل فساد اداری هم رابطه معکوسی با انتشار دیاکسیدکربن دارند و نهایتاً ارتباط مستقیمی بین اندازه دولت و انتشار دیاکسیدکربن مشاهده گردید.<br /> <br /><br /> <strong> </strong>
اندازه دولت,کیفیت محیطزیست,نظریه کوزنتس,دادههای تابلویی
https://www.iraneiap.ir/article_99288.html
https://www.iraneiap.ir/article_99288_51b3a051ac5bd452b02f27ecaf33b65b.pdf
انجمن ارزیابی محیط زیست ایران
پژوهش های محیط زیست
2008-9597
2008-9590
7
13
2016
09
19
الگوی اسلامی پایبندی حفاظت از مشترکات جهانی محیطزیست با تأکید بر مسئولیتهای مشترک و تعهدات متفاوت کشورهای شمال و جنوب
15
28
FA
پریسا
نوروزی فرد
دانشجوی دکتری محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست دانشگاه ملایر
parisanourozifard@yahoo.com
میرمهرداد
میرسنجری
دانشکده منابع طبیعی دانشگاه ملایر
mmmirsanjari@malayeru.ac.ir
محیطزیست یکی از اساسیترین میراث مشترک بشریت به شمار میآید که ماهیت فرامرزی آن منجر به دشواریِ مدیریت و دستیابی به راه حل مناسب برای بسیاری از مسایل میگردد. یکی از راههای مقابله، کنترل و کاهش اثرات این مسایل، معاهدات بینالمللی است. رویه دولتها و مراجع بینالمللی حاکی از وجود یک قاعده حقوقی بر مبنای همکاری دولتهای مرتبط در بهرهبرداری از این منابع است. در روند شکلگیری این معاهدات، چنانچه محافظت از محیطزیست بهعنوان مسئولیتهای مساوی شمال و جنوب تفسیر شود، مفهوم گمراهکنندهای خواهد داشت؛ بنابراین کشورهای دنیا باید مسئولیت مشترک ولی به نسبتهای متفاوت در قبال مسئله محیطزیست داشته باشند. از رهگذر شکلگیری این مشارکت و همکاری منصفانه میان کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه، اصل مسئولیت مشترک اما متفاوت شکل میگیرد. دیدگاه اسلامی، با دارا بودن نگاهی یکپارچه به نظام هستی، تأکید بر حاکمیت وحدت در جهان، هشدار به انسان بهمنظور عدم فساد در زمین و لزوم اصلاح و آبادی آن میتواند در پاسخ به مشکلات و چالشهای بینالمللی محیطزیستی راهگشا باشد. از سوی دیگر، لزوم رعایت عدل در آیات و روایات و مسئولیت انسان و حکمرانان در قبال سایر انسانها، رعایت معاهدات بینالمللی توسط کشورها نیز از جمله وظایف دولتها میباشد. با اینکه بهرهبرداری از مشترکات و مباحات در نظام اقتصادی اسلام مجاز شمرده شده، هر گاه بر اثر ازدیاد جمعیت و فراوانی استفاده از منابع، آن منبع مشترک از بین برود یا آسیب جدی بیند و نظام بهرهبرداری از آن مختل شود، این آزادی مشروع، محدود میشود.<br /> <br /><strong><br /></strong>
دیدگاه اسلامی,کشورهای شمال و جنوب,محیطزیست جهانی,میراث مشترک
https://www.iraneiap.ir/article_99290.html
https://www.iraneiap.ir/article_99290_b44700d98bd73bd21472592c86e42d54.pdf
انجمن ارزیابی محیط زیست ایران
پژوهش های محیط زیست
2008-9597
2008-9590
7
13
2016
09
19
به سوی یک نظام یکپارچه برای حفاظت و مدیریت سیمای سرزمین: رویکردهای نوین
29
36
FA
نیلوفر
اسلام زاده
دانشجوی دکتری محیط زیست دانشکده محیط زیست و شیلات دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
niloufarslamzadeh@gmail.com
علیرضا
میکائیلی تبریزی
دانشکده محیط زیست و شیلات، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
به سوی یک نظام یکپارچه برای حفاظت و مدیریت
سیمای سرزمین: رویکردهای نوین
<strong>نیلوفر اسلامزاده<sup>*</sup></strong><strong><sup>1</sup></strong><strong>، </strong><strong>علیرضا میکائیلی تبریزی</strong><strong><sup>2</sup></strong>
1 دانشجوی دکترای محیطزیست، دانشکده محیطزیست و شیلات، دانشگاه علوم کشاورزی و منابعطبیعی گرگان
2 دانشیار گروه محیطزیست، دانشکده محیطزیست و شیلات، دانشگاه علوم کشاورزی و منابعطبیعی گرگان
(تاریخ دریافت: 06/09/1392؛ تاریخ تصویب: 15/06/1395)
<strong> </strong>
<strong>چکیده</strong>
در تاریخ معاصر، اعتقاد به یکپارچگی و وحدت سیمای محیط، اروپاییان را به فکر تدوین قوانین مشترک و عام برای حفاظت و مدیریت محیطزیست سوق داد. معاهدهسیمای محیط اروپا، اولین کنوانسیون بینالمللی است که تمرکز ویژه بر روی سیمای سرزمین دارد و با همگامی و همکاری اعضای اتحادیه اروپا درصدد پیشبرد اهداف حفاظت، مدیریت، برنامهریزی و مشارکت مردم در سیمای سرزمین است. همچنین کمک به ایجاد توسعه پایدار و عدالت اجتماعی در سراسر اروپا از جمله اهداف اساسی آن است. برای پیشبرد این اهداف، پروژه «ایی- کلیک» با استفاده از ابزار تکنولوژی اطلاعات به دنبال همکاری با سازمانهای دولتی بوده و مسئول اشاعه اهداف و مضامین معاهده به سیاستهای محلی، منطقهای و ملی در سراسر اروپا است. مشکلات در زمینه توافقات بینالمللی بر سر مسایل سیمای سرزمین، جدی است. در مقایسه با تنوعزیستی یا تغییرات اقلیمی، توافق بر سر ارزش سیمای سرزمین بسیار مشکل است. توافق جهانی بر سر مفهوم و درک مشترک از سیمای سرزمین و ارزشهای اساسی آن بطور اصولی امری مشکل است. اما این معاهده علیرغم وجود تفاوتهای سیاسی- اقتصادی و فرهنگی موفق بود. بنابراین عدهای از اعضای اتحادیه اروپا خصوصا دانشمندان اروپایی و سایر نقاط جهان تصمیم گرفتند که معاهده را جهانی کنند. فکر این ایده توسط یونسکو مطرح شد و فدراسیون بینالمللی معماران منظر از آن استقبال و بانی انجام آن شد. یونسکو راهی متفاوت برای تفکر در مورد سیمای سرزمین پیشنهاد میکند و معتقد است که رویکردی جامع و استراتژیک برای جوامع در برخورد با چالشها و تهدیدات جهانی لازم است. هماکنون جهان به سمت یک نظام و شیوهنامه واحد بینالمللی اما سازگار و انعطافپذیر برای حل مشکلات محیطزیست و حفاظت و برنامهریزی آن پیش میرود. این رویکرد علیرغم معضلات و دشواریها، در مقابل مزایایی هم دارد و هدف اساسی آن رهنمون شدن جوامع به سمت توسعه پایدار و درخور است.
کلمات واژه ها: ELC، E-CLIC، نظام یکپارچه مدیریت، مشارکت، توسعه پایدار
ELC,E-CLIC,نظام یکپارچه مدیریت,مشارکت,توسعه پایدار
https://www.iraneiap.ir/article_99291.html
https://www.iraneiap.ir/article_99291_7c6d563df558ffba6de399013560479d.pdf
انجمن ارزیابی محیط زیست ایران
پژوهش های محیط زیست
2008-9597
2008-9590
7
13
2016
09
19
درآمدی بر ارزیابی راهبردی محیطزیستی و کاربرد آن در نظام برنامهریزی کشور
37
50
FA
سیده
آل محمد
دانشجوی دکتری برنامه ریزی محیط زیست دانشگاه تهران
sh.alemohammad@ut.ac.ir
لعبت
زبردست
برنامه ریزی و مدیریت محیط زیست، دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران
lzebardast@ut.ac.ir
اسماعیل
صالحی
برنامه ریزی مدیریت و آموزش محیط زیست، دانشکده محیط زیست، دانشگاه تهران، تهران، ایران
tehranssaleh@ut.ac.ir
احمدرضا
یاوری
دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران
<br /> نظام برنامهریزی توسعه کشور ایران با مسایل و موانع بسیار زیادی رو به رو میباشد. برنامههای پنجساله توسعه و آمایش سرزمین، یکپارچگی و سلسله مراتب لازم را ندارد. در این شرایط، قبل از تعیین پروژهها و در طول پیکربندی سلسله مراتب تصمیمگیری (سیاستها، طرحها و برنامهها)، به حفاظت محیطزیست توجهی نمیشود. در حالی که برنامهریزی بخش محیطزیست باید در عین داشتن وحدت با کل نظام برنامهریزی توسعه کشور، در سلسله مراتب تصمیمگیری، مستقل مطرح گردد. هدف مطالعه حاضر معرفی فرآیند ارزیابی راهبردی محیطزیستی، تعاریف، پیشینه، اهداف، سلسله مراتب، انواع، کاربرد و ابعاد آن به عنوان ابزاری موثر برای توسعه پایدار و در نهایت تبیین جایگاه آن در نظام برنامهریزی توسعه کشور و همچنینروش مورد استفاده، تشریح مبانی نظری و مطالعه مروری میباشد. بر اساس مرور مطالعات، فرآیند ارزیابی راهبردی محیطزیستی، ابزاری موثر به منظور تکامل راهبردی نظام تصمیمگیری، پاسخ به ضعف ارزیابی اثرات محیطزیستی و دستیابی به توسعه پایدار میباشد. این فرآیند در دو حوزه مهم توسعه بخشی و فضایی کاربرد دارد. بنابراین به کارگیری فرآیند ارزیابی راهبردی محیطزیستی باعث انسجام و هماهنگی برنامههای پنجساله توسعه و آمایش سرزمین در بخش محیطزیست خواهد شد. سرانجام تبیین جایگاه فرآیند ارزیابی راهبردی محیطزیستی در نظام برنامهریزی توسعه کشور، میتواند در تقویت و تضمین پیوستگی سلسله مراتب تصمیمگیری، تعیین شکافهای نظام برنامهریزی، افزایش شفافیت، یکپارچگی و پشتیبانی از فرایند برنامهریزی راهبردی و جلوگیری از دوبارهکاری و نگرش بخشی موثر واقع گردد.<br /><br />
نظام برنامهریزی توسعه,ارزیابی راهبردی محیطزیستی,سلسله مراتب تصمیمگیری
https://www.iraneiap.ir/article_99293.html
https://www.iraneiap.ir/article_99293_6a61bea2d0e1bf4dabe69279f9bf57df.pdf
انجمن ارزیابی محیط زیست ایران
پژوهش های محیط زیست
2008-9597
2008-9590
7
13
2016
09
19
بررسی الگوی سیاستهای محیطزیستی جمهوری اسلامی ایران در مجامع بینالمللی و منطقهای
51
62
FA
آمنه
نیکبختی
دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست دانشگاه ملایر
میرمهرداد
میرسنجری
دانشکده منابع طبیعی دانشگاه ملایر
mmmirsanjari@malayeru.ac.ir
<br /> همگام با جهانی شدن، موضوع محیطزیست نیز به عنوان یک مسأله جهانی مطرح شده است زیرا کره زمین به منزله میراثی مشترک است که در آن نه تنها انسانها، بلکه همه زیستمندان حق حیات و بهرهمندی از مواهب خدادادی را دارا هستند. ماهیت مسایل محیطزیستی به گونهای است که مرزبندیهای قراردادی سیاسی به هیچ عنوان در مورد آنها صادق نیست زیرا اجزای متشکله محیطزیست از چنان پیوستگی، پویایی و تحرکی برخوردارند که امکان کشیدن مرزهایی برای آنها هرگز میسر نیست. در خلال سالهای گذشته و به موازات شتاب فزاینده مخاطرات جهانی محیطزیست، تفاهمنامههای محیطزیستی متعددی در سطح جهان منعقد شده است و بر اساس این تفاهمنامهها بسیاری از کشورهای جهان متعهد شدهاند تا در چارچوب این تعهدات در سیاستها و برنامههای خود بازنگری و سیاستها و برنامههای خود را در راستای کاهش پیامدهای سوء ناشی از فعالیتهای انسانی و ارتقای کیفیت محیطزیست هدایت کنند. جمهوری اسلامی ایران به عنوان یک عضو جامعه جهانی، تعداد زیادی از این تفاهمنامههای بینالمللی را به امضا رسانده و نقش فعالی را در این تفاهمنامهها ایفا کرده است. در این مطالعه به بررسی اقدامات و عملکرد جمهوری اسلامی ایران در مورد کنوانسیونهای رامسر، تغییرات آب و هوا، کنوانسیون تهران و کنوانسیون کویت پرداخته میشود.<br /> <br />
سیاستها و اقدامات ایران,مجامع منطقه ای و بین المللی,محیطزیست
https://www.iraneiap.ir/article_99294.html
https://www.iraneiap.ir/article_99294_b98156e6de65893b79efc6d5e3e4ff0b.pdf