2024-03-29T02:23:36Z
https://www.iraneiap.ir/?_action=export&rf=summon&issue=2173
پژوهش های محیط زیست
EIAP
2008-9597
2008-9597
1392
4
8
نقش نگرش های زیست محیطی در شکل دهی رفتار زیست محیطی مصرف برق (مطالعه موردی:شهر گرگان)
هدف از انجام پژوهش حاضر بررسی رابطه نگرش زیست محیطی (در دو بعد عام و خاص انرژی) و رفتار زیست محیطی (مصرف برق) در منزل است. روش تحقیق حاضر پیمایش و ابزار مورد استفاده جهت جمعآوری اطلاعات پرسشنامه میباشد. جامعهآماری تحقیق را کلیه شهروندان ساکن در مناطق شهری گرگان تشکیل میدهند که با استفاده از فرمول منطقی کوکران، 382 نفر به عنوان حجم نمونه برآورد شده است. با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحلهای ، پرسشنامه بین افراد نمونه توزیع گردید. ابزار مورد استفاده جهت تحلیل دادهها استفاده از نرم افزار spss16میباشد. نتایج حاصل از آمارههای توصیفی نشان داد که پاسخگویان از سطح نگرش زیست محیطی نسبتاً بالایی برخوردارند(40/3 از 5). همچنین از نظر رفتار زیست محیطی (مصرف برق) در سطح بالایی(98/2 از 4) نسبت به انجام فعالیتهای صرفهجویانه انرژی برق دقت میکنند. نتیجه همبستگی پیرسون نشان داد که بین نگرش زیست محیطی افراد در هر دو بعد با متغیر وابسته مورد بررسی ( رفتار زیست محیطی- مصرف برق برق) رابطه معنیداری وجود دارد.
نگرش زیست محیطی عام
نگرش زیست محیطی خاص (انرژی)
رفتار زیست محیطی(مصرف برق برق)
گرگان
2014
01
01
1
1
پژوهش های محیط زیست
EIAP
2008-9597
2008-9597
1392
4
8
مقایسه روشهای تعیین حقابه محیطزیستی رودخانهها و پیشنهاد رویکرد مناسب برای کاربرد در ایران با استفاده از روش تصمیمگیری تاپسیس
سمیه
عریان*
محمد صادق
صادقیان
مجید
مخدوم فرخنده
محمدرضا
زرنکابی
کشور ایران از یک سو با محدودیت منابع آب شیرین و از سوی دیگر، با افزایش روز افزون تقاضای آب برای مصارف مختلف روبهرو میباشد که این امر موجب رشد سدسازی بهویژه طی سه دهه اخیر در ایران شده است. امروزه افزایش آگاهی از آثار طرحهای توسعه منابع آب بر رودخانهها و اکوسیستمهای وابسته به آن سبب شده است تا برآورد نیاز آب محیطزیستی یکی از بخشهای ضروری مطالعات برنامهریزی منابع آب سدها شود. بهطوریکه در ﺷﺸﻤﻴﻦ ﻧﺸﺴﺖ ﻛﻤﻴﺴﻴﻮن ﻣﺸﺘﺮک آب و ﻣﺤﻴﻂزﻳﺴﺖ، شرح خدمات جامعی جهت ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺣﻘﺎﺑﻪ ﻣﺤﻴطزﻳﺴتی تهیه شد. با وجود این، بهدلیل عدم شناخت کافی از روشهای تعیین این حقابه در جهان و تطبیق آنها با شرایط مدیریتی و محیطزیستی ایران، اجرای شرح خدمات مذکور تا کنون به انجام نرسیده است و در حال حاضر نیز بیشتر از روشهای ساده هیدرولوژیکی برای ارزیابی جریان آب محیطزیستی استفاده میشود. بنابراین، بررسی و مقایسه مهمترین روشهای تعیین حقابه محیطزیستی در جهان و تعیین نقاط قوت و ضعف و بررسی تناسب بهکارگیری آنها با شرایط ارزیابی این نیاز آبی در پایین دست سدهای ایران، هدف اصلی تحقیق حاضر میباشد. از اینرو پس از شناسایی روشهای مختلف، 26 روش از مهمترین روشهای ارزیابی نیاز آب محیطزیستی (EFA)(1) در جهان از نظر 45 معیار مدیریتی و محیطزیستی قابل اهمیت در ایران، ارزشگذاری و مورد مقایسه قرار گرفته است و در نهایت با کمک روش تصمیمگیری چندمعیاره TOPSIS(2)،میزان درجه تناسب روشها و اولویتبندی آنها جهت کاربرد در ایران تعیین شد. نتایج مقایسه روشها بیانگر آن است که روشهای جامع و کلیگرا به ویژه روش DRIFT(3) بیشترین انطباق را با شرایط برآورد نیاز آب محیطزیستی رودخانهها، در ایران دارد که بهعنوان متناسبترین رویکرد برای تعیین حقابه محیطزیستی رودخانهها، پیشنهاد میشود.
جریان آب محیطزیستی
حقابه محیطزیستی
سد
اکوسیستم رودخانه
مدیریت یکپارچه منابع آب
تصمیمگیری چندمعیاره
2014
01
01
3
14
https://www.iraneiap.ir/article_13110_4731564233ae14f943e96cea613a96f6.pdf
پژوهش های محیط زیست
EIAP
2008-9597
2008-9597
1392
4
8
بررسی رابطه بین تغییرات کاربری اراضی و کیفیت منابع آب زیرزمینی (مطالعه موردی: حوزه آبخیز قرهسو، استان گلستان)
بهناز
راحلی نمین
عبدالرسول
سلمانماهینی*
در این مطالعه، با استفاده از مدل شبکه عصبی مصنوعی، سنجش از دور و سامانه اطلاعات جغرافیایی به ارزیابی اثر تغییرات کاربری اراضی و پوشش زمین بر کیفیت منابع آب زیرزمینی پرداخته شده است. لایههای ورودی برای اجرای مدل شبکه عصبی شامل نقشههای کاربری اراضی، فاصله از جاده، مناطق مسکونی و رودخانه، تراکم جمعیت و سطح زیر کشت محصولات کشاورزی، سطح آب زیرزمینی، خاکشناسی و زمینشناسی است. لایه خروجی، میزان هر یک از پارامترهای کیفیت آب (کلراید، نیترات، سولفات و ذرات جامد معلق) بر اساس نقشه موقعیت چاههای پیزومتری است. مدل شبکه عصبی برای نیترات با استفاده از دادههای سال 2002 و 2008 و برای سایر پارامترهای کیفی با دادههای سال 1992و 2008 میلادی، اجرا شد. نتایج این مطالعه بیانگر نقش عوامل زمینشناسی، خاکشناسی و نیز سطح زیر کشت محصولات در کیفیت آب بوده است. نقش فاصله از رودخانه، افزایش جمعیت و مناطق مسکونی در زمان حال محسوستر شده است. با استفاده از نتایج این پژوهش، میتوان به مدیریت کیفیت آبهای زیرزمینی در شرایط کنونی و برنامههای توسعه آینده پرداخت.
تغییرات کاربری
کیفیت آب زیرزمینی
شبکه عصبی مصنوعی
قرهسو
2014
01
01
15
24
https://www.iraneiap.ir/article_13111_e0faf5285b25a9e87c39fdd4331bf9b6.pdf
پژوهش های محیط زیست
EIAP
2008-9597
2008-9597
1392
4
8
بررسی و ارزیابی پروژه میانگذر دریاچه ارومیه از دیدگاه توسعه پایدار منطقهای
هاشم
داداشپور*
بهرام
علیزاده
فرامرز
رستمی
توسعه پایدار منطقهای، آن نوع توسعهای است که بیشترین کارایی اقتصادی را داشته و کمترین آسیب را به مسایل اجتماعی و محیط زیستی منطقه وارد کند. این در حالی است که رشد پایدار، نوعی از توسعه است که در آن برتری بر افزایش کارایی اقتصادی در منطقه بوده و در آن، متغیرهای اجتماعی و محیط زیستی به نفع متغیرهای اقتصادی کنار گذاشته میشوند. در این میان، بررسی این که میانگذر دریاچه ارومیه براساس اصول توسعه پایدار صورت گرفته یا بر اساس رشد پایدار، هدف اصلی این تحقیق میباشد. برای رسیدن به هدف، در این تحقیق از روش تحلیل سلسله مراتبی یکپارچه (AHP) و روش دلفی استفاده شده است. نتایج یافتهها نشان میدهد که طرح میانگذر دریاچه ارومیه متکی بر اصول رشد پایدار بوده و در آن به مسایل محیط زیستی و اجتماعی منطقه توجه کمتری شده است (ضریب اهمیت گزینه رشد پایدار حدود 79 % و ضریب اهمیت گزینه توسعه پایدار حدود 21% گزارش شد). این امر بدان معناست که توجه این پروژه بیشتر به رشد اقتصادی متکی بوده و از مسایل محیط زیستی و اجتماعی در منطقه غفلت شده است. این امر، میتواند در آینده نزدیک منجر به برهم زدن تناسبت محیطزیستی منطقه شده و به دنبال خود مشکلات محیط زیستی را به همراه آورد. همچنین، پیشبینی میشود این پروژه منجر به تغییر نقش منطقه آذربایجان غربی از کشاورزی به صنعتی شود.
رشد پایدار
توسعه پایدار
توسعه منطقهای
فرایند تحلیل سلسله مراتبی
میانگذر دریاچه ارومیه
2014
01
01
25
36
https://www.iraneiap.ir/article_13112_8417b2080969ff74fe58cfc2bbee81a7.pdf
پژوهش های محیط زیست
EIAP
2008-9597
2008-9597
1392
4
8
دیدگاه اجمالی محیطزیست کشور (شرایط و گرایشها)(1)
مجید
مخدوم فرخنده*
در هزاره سوم، علوم محیطزیست و ارتباطات حرف اول را در حیطه علوم بنیادی و کاربردی میزنند. علوم محیطزیست مانند خود محیطزیست مجموعهای ترکیبی از پدیدهها و بردارهای کنشی و واکنشی است. این گرایش که شامل اقتصاد، طبیعت، صنعت، فرهنگ و سیاست است، پیچیدگی منحصر به فرد خود را دارد که تفحص در آن را زمانبر و هزینهبر کرده است. تحلیل و تشریح وضعیت موجود علوم محیطزیست و محیطزیست ایران، فرصتها، تهدیدها، قوتها و ضعفهایی را نشان میدهند. در حالی که تعداد دانشجویان رشته های علوم محیطزیست (42 رشته) رو به فزونی گذارده، اما تعداد هیات علمی متناسب با تعداد دانشجو و رشتههای محیطزیست نیست که ضعف فراوانی را نمایان میسازد. عدم تناسب هیات علمی و تعداد دانشجو، با فزونی گرفتن مجلههای علمی- پژوهشی در محیطزیست و افزایش سازمانهای مردم نهاد شاید قابل جبران باشد، اما در فقدان یک طرح آمایش آموزشی، شاید چشمانداز نوید بخشی در افق 1404 به نظر نرسد. نزول 36 پله ای ایرن از نظر شاخص عملکرد محیطزیستی در سال 2012 گواه این مدعاست. چه در چند ساله اخیر چند رویداد بسیار تامل برانگیز در محیطزیست کشور رخ داد. خشک شدن تالابها، کاهش سطح جنگلها و مراتع، مورد تهدید قرار گرفتن تنوعزیستی و حیاتوحش، افزایش آلودگیها بهویژه آلودگی هوا در کلانشهرها به همراه معضل ریزگردها، افزایش پسماند و پساب، فرو افت سفرههای آب زیرزمینی، کم آبی به واسطه هدردهی 70 درصد آب مصرفی در کشاورزی که به بحران آب مشهور شده است، همگی بحران محیطزیستی را به همراه بحران اقتصادی در کشور باعث شدهاند.
وضعیت محیطزیست کشور
بردارهای کنشی و واکنشی محیط زیست
آسیب های محیط زیستی
بحران محیط زیستی
2014
01
01
37
42
https://www.iraneiap.ir/article_13114_ae7a3951505911b6bf9a700592be683b.pdf
پژوهش های محیط زیست
EIAP
2008-9597
2008-9597
1392
4
8
واکاوی الگوهای نشر اطلاعات محیطزیستی (مطالعه موردی: سازمان حفاظت محیطزیست ایران)
هادی
ویسی*
فاطمه آرتا
آرتا
علی
علیپور جهانگیری
این تحقیق با هدف واکاوی الگوهای نشر اطلاعات محیطزیستی بر مبنای نظریه هستیشناسی انجام شد. روش تحقیق پیمایشی- توصیفی بود که با استفاده از ابزار پرسشنامه اطلاعات جمعآوری شد. جامعه آماری کارشناسان سازمان حفاظت محیطزیست بودند که از میان آنها با روش نمونهگیری تصادفی- طبقهای، 178 نفر انتخاب شدند. یافتههای تحقیق نشان داد که از نظر هستیشناسی مفاهیم، بیشتر اطلاعات مبادله شده در بخشهای مورد مطالعه، به آلودگیها و آثار محیطزیستی مربوط است که در یک ساختار پایین به بالا به مباحث کلی مانند وضعیت منابع محیطزیستی میرسند. یافتهها در مورد هستیشناسی شبکه دانش یا فرایندها و الگوهای نشر نیز نشان داد که الگوهای غالب برای نشر اطلاعات، الگوی تزریقی و دو مرحلهای است و از بین الگوهای شبکهای نیز بیشتر الگوهای محوری، درختی و تخصصی برای نشر اطلاعات استفاده میشوند. همچنین یافتههای تحقیق در مورد هستیشناسی ابزارها و مباحث چند رسانهای بیانگر این است که بیشتر پاسخگویان، از ابزارها و روشهای ارتباطی مانند اینترنت (پست الکترونیک و جستجوی اطلاعات)، کارگاه آموزشی، سایتهای خبری، مقالات و سمینارها و کنفرانسها برای کسب و نشر اطلاعات محیطزیستی استفاده میکنند که ماهیتی محلی و جهان شهری دارند. در نهایت، براساس نتایج و در چارچوب مهندسی هستیشناسی، ایجاد یک شبکه اجتماعی محیطزیستی در فضای مجازی برای تسهیل جریان اطلاعات در مورد حفاظت از محیطزیست پیشنهاد شد.
الگوهای نشر
اطلاعات
محیطزیست
منابع و کانالهای اطلاعاتی
مفاهیم
2014
01
01
43
54
https://www.iraneiap.ir/article_13115_9e94934249c639922e9b09373d46cd50.pdf
پژوهش های محیط زیست
EIAP
2008-9597
2008-9597
1392
4
8
آثار محیطزیستی عملیات چوبکشی بر به همخوردگی ظاهری و نفوذپذیری خاک در جنگل خیرود
مقداد
جورغلامی*
مصطفی
گلیج
در سالهای اخیر، نگرانیها در ارتباط با کوبیدگی خاک، جابهجایی، به همخوردگی ظاهری و حاصلخیزی بلند مدت رویشگاه، گسترش یافته است. ورود ماشینآلات مکانیزه بهرهبرداری به تودههای جنگلی، سبب کوبیده شدن خاکها به سطحی میشود که ممکن است مانع از رویش درختان شود. این مطالعه، بهمنظور ارزیابی سیستم تلفیقی چوبکشی با اسکیدرهای چرخ لاستیکی و سیستم سنتی حمل در یک توده در پارسل 223 بخش نمخانه جنگل آموزشی و پژوهشی خیرود انجام شد. اهداف این تحقیق، عبارت از اندازهگیری به همخوردگی، بررسی معنیداری اثر سیستم تلفیقی بهرهبرداری بر مقاومت به نفوذ در عمقهای مختلف خاک و ارتباط بین به همخوردگی ظاهری خاک و مقاومت به نفوذ میباشد. مقدار مقاومت به نفوذ در پنج سطح به همخوردگی ظاهری خاک و چهار عمق خاک (در 5، 10، 15 و 20 سانتیمتری از سطح خاک) اندازهگیری شدند. نتایج نشان داد که نوع به همخوردگی و عمق خاک و اثر متقابل آنها به لحاظ آماری دارای اثر معنیداری بر مقدار مقاومت به نفوذ خاک هستند. این نتیجه دلالت دارد که تفاوتها در مقادیر مقاومت به نفوذ بین کلاسههای به همخوردگی به عمق خاک از سطح زمین بستگی دارد. همانطور که انتظار میرفت، اثر مستقل کلاسه عمق از نظر آماری معنیداری است و میتوان از آن نتیجه گرفت که مقاومت به نفوذ با افزایش عمق خاک تغییر مییابد. همچنین با افزایش عمق در هر پنج کلاسه به همخوردگی خاک، مقاومت به نفوذ افزایش مییابد. براساس نتایج بهدست آمده، میتوان نتیجه گرفت که کلاسهبندی به همخوردگی ظاهری خاک از نظر آماری برای پیشبینی مقاومت به نفوذ معنیدار بوده و کاربرد دارد.
آثار محیطزیستی
خروج چوب
به همخوردگی خاک
استحکام خاک
مقاومت به نفوذ
2014
01
01
55
64
https://www.iraneiap.ir/article_13116_7f146e83af179e2ca9a4b45d2af98484.pdf
پژوهش های محیط زیست
EIAP
2008-9597
2008-9597
1392
4
8
ارایه الگوی مدیریت محیطزیستی کارخانههای تایرسازی به روش ششسیگما (مطالعه موردی: شرکت ایران یاسا)
سید علی
جوزی٭
لیلی ناز
عبدالهی
در راستای دستیابی به اهداف مدیریت محیطزیست، در این مقاله سعی شده است، به کمک روش ششسیگما، الگوی مدیریت محیطزیستی برای کارخانههای تایرسازی ارایه شود. در این بررسی، شرکت ایران یاسا بهعنوان نمونه مطالعاتی برگزیده شده است. برای دستیابی به هدف مورد نظر، فرایندهای تولید، انواع ضایعات و میزان آنها، وضعیت موجود و محیط زیست تحت تأثیر کارخانه با جزئیات کامل مورد بررسی قرار گرفت. سپس با استفاده از مدل مربوط به روش ششسیگما، DMAIC، اقدام به اجرای این روش شد. در این روش از نرمافزار MINITAB برای تجزیه و تحلیل اطلاعات مورد استفاده قرار گرفت. در فاز اول (تعریف) شناخت مشکل و تعیین هدف انجام میشود. در فاز دوم (اندازهگیری) با رسم نمودار پارتو خطایی که بیشترین احتمال بروز را دارد، با استفاده از حالات خارج از کنترل نمودار P، علل مهم بروز ضایعات و نمودار هیستوگرام درصد بروز ضایعات را مشخص کرده و سپس با استفاده از آزمون ANOVA و دادههای منتج از مراحل قبل، عیب هوا مهمترین نارسایی در نظر گرفته شد. از فاز سوم (تجزیه و تحلیل) به بعد، تمرکز برای به حداقل رسانیدن بروز این عیب و ارایه راهحل برای عدم بازگشت به حالت اولیه است.
برنامهریزی
کیفیت محصول
ششسیگما
مدیریت محیطزیست
شرکت تایرسازی ایران یاسا
2014
01
01
81
90
https://www.iraneiap.ir/article_13118_926b9733374b810f4e13d8f58b4c850a.pdf
پژوهش های محیط زیست
EIAP
2008-9597
2008-9597
1392
4
8
ارزیابی عملکرد بومشناختی دالان رود درۀ شهری (تهران: دالان رود درۀ درکه)
شهیندخت
برقجلوه*
نیکو
مدقالچی
نغمه
مبرقعی دینان
امروزه، در راستای کاهش آثار مخرب شهرنشینی بر الگوی ساخت و عملکرد سیمایسرزمین، بهرهگیری از روند همسوسازی فعالیتهای انسانی با سازوکار عناصر سیمایسرزمین الزامی است. در این خصوص توسعۀ پایدار محیطی با رویکرد تلفیق ابعاد پایداری و بومشناسی، ابزار علمی قدرتمندی جهت نیل به این هدف شناخته شده است. رویکرد سیستمی پایداری تنها به دنبال حفظ فرایندهای بومشناختی نبوده، بلکه بهرهوری اقتصادی و اجتماعی ساخت محیطهای شهری را نیز مد نظر دارد. در این راستا، ارتقای عملکرد عناصر طبیعی سیمایسرزمین بهمنظور بهبود کیفیت محیطهای انسانساخت شهری، مورد تأکید قرار میگیرد. از جمله منابع طبیعی کلانشهر تهران، دالان رود درههای رشته کوه البرز، جاری از جبهۀ شمالی سیمایسرزمین میباشند که توسعه و ساختوسازهای روز افزون بستر آنها طی 5 دهۀ اخیر، پدید آمدهاند. اصول بومشناسی سیمایسرزمین در رابطه با روند توسعۀ رود درههای شهری، اهمیت مدیریت عناصر طبیعی سیمایسرزمین و نیاز مبرم به ساماندهی آنها دربرنامهریزی سیمایسرزمین را مورد تأکید قرار میدهد. در این راستا و بهمنظور ارتقای کیفیت برنامۀ توسعۀ شهری، پیش از هر نوع برنامهریزی، هدایت مراتب سهگانۀ عملکرد بومشناختی دالان رود درههای پهنهبندی سیمایسرزمین: تعادل ساخت دالانهای بومشناختی سیمایسرزمین پایداری عملکرد شبکههای بومشناختی سیمایسرزمین و استعلای زیست شبکۀ بومشناختی انسانشناختی پهنهبندی سیمایسرزمین، ضروری است. بر این مبنا، هدف مطالعه حاضر ارزیابی مراتب سهگانۀ عملکرد بومشناختی رود درۀ درکه در پهنهبندی سیمایسرزمین تهران میباشد. در این خصوص، ابتدا مؤلفههای اصلی سنجش تعیین و سپس، مبتنی بر اطلاعات منتج از گزارشهای علمی و بررسیهای عینی، تجزیه و تحلیل و ارایه راهکار میشود.
بومشناسی سیمایسرزمین
پایداری محیطی
عناصر بومشناختی
توسعۀ شهری
2014
01
01
91
104
https://www.iraneiap.ir/article_13128_4cb935dd842025138171afb5acdfe76e.pdf
پژوهش های محیط زیست
EIAP
2008-9597
2008-9597
1392
4
8
ارتقای کیفیت عملکرد اکولوژیکی و زیبایی شناختی منظر روددرههای شهری با استفاده از فرایند تحلیل سلسله مراتبی (روددره کن، شهر تهران)
سید عبدالهادی
دانشپور*
پانتهآ
پریور
این پژوهش، در رابطه با روددره کن یکی از 9 روددره شهری که در شهر تهران جاری است، با هدف ارتقای عملکردهای اکولوژیک و زیباییشناختی آن انجام شده است. حضور روددرههای شهری بهویژه در مناطق خشک و نیمهخشک مانند تهران بهواسطه عملکردهای اکولوژیکی اهمیت ویژهای دارند. برای ارتقای کیفیت عملکرد اکولوژیکی و زیباییشناختی منظر روددره کن، از الگوواره حرفهای در ارزیابی کیفیت بصری منظر استفاده شده است. در این الگوواره، ارزیابی براساس معیارهای اکولوژیکی و زیباییشناختی انجام میشود. در راستای انجام این مطالعه، محدوده موردنظر در مسیر روددره کن براساس معیارهای فوق طراحی شد. در طرح راهبردی ارایه شده در این پژوهش، به حفظ یکپارچگی منظر، ارتقای پایداری منظر، تقویت روح فرهنگی و طبیعی مکان توجه شده است. ارزیابی کیفیت بصری منظر با استفاده از فرایند تحلیل سلسلهمراتبی این طرح در کنار دو گزینه دیگر که شامل رهاسازی در وضع موجود و طرح پیشنهاد شده از طرف شهرداری است، انجام شد. در این پژوهش، با استفاده از نتایج حاصل از پرسشنامه تخصصی، ضریب اهمیت هر معیار با روش مقایسه دو به دو مشخص و در مرحله بعد، براساس وزن معیارهای مشخص شده و قضاوت کارشناسان روی سه گزینه پیشنهادی، طرح راهبردی ارایه شده در این پژوهش بهعنوان طرح برتر انتخاب شد. براساس نتایج این بررسی، کاربرد فرایند تحلیل سلسله مراتبی در ارزیابی، برای کمیسازی معیارهای کیفی بسیار اثربخش است.
فرایند تحلیل سلسلهمراتبی
معیارهای اکولوژیکی
معیارهای زیباییشناسی
طراحی اکولوژیکی
2014
01
01
105
116
https://www.iraneiap.ir/article_13129_f53b51457902044ed3d20912ab89831e.pdf
پژوهش های محیط زیست
EIAP
2008-9597
2008-9597
1392
4
8
کاربرد ماتریس ریاضی در ارزیابی آثار توسعه کارخانه کمپوست (مطالعه موردی: کارخانه کمپوست شهرستان گلپایگان)
مژگان
میرزایی*
عبدالرسول
سلمان ماهینی
سید حامد
میرکریمی
حسین
مرادی
امروزه، تولید زباله به دلیل افزایش جمعیت و کاهش زمینهای در دسترس با چنان سرعتی در حال افزایش است که با وجود پیشرفت علوم و فنآوری، مدیریت آنها به یک مساله بغرنج تبدیل شده است. یکی از جالبترین گزینهها در مدیریت مواد زاید جامد، تولید کمپوست است که دارای صرفه اقتصادی و فواید محیطزیستی قابل توجهی است. با این حال، کارخانه کمپوست میتواند آثار زیانبار محیطزیستی نیز به همراه داشته باشد. از این نظر، انتخاب مکان مناسب برای محل دفن زباله و کارخانههای کمپوست، یکی از وظایف مهم در برنامه مدیریت مواد زاید در جوامع در حال توسعه است. ماتریس ریاضی یکی از روشهای ارزیابی آثار توسعه است که میتواند به کمک سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) جهت ارزیابی آثار منفی استقرار صنایع کمپوست، به کار رود. در روش ماتریس ریاضی، ابتدا معیارهای مهم جهت مکانیابی کارخانه کمپوست بررسی میشوند. سپس، تمامی آثار در محیط GIS بهصورت کمی در میآیند و در گام بعد، اقدام به بررسی معنیداری آثار میشود. در ماتریس ریاضی برای هر کدام از پارامترها معنیدار بودن اثر با استفاده از هفت معیار بزرگی، وسعت و مدت اثر، اثرات همبیشی، آثار تجمعی، فاکتور اختلاف نظر و معیار جبران محاسبه میشوند و با بررسی معنیداری آثار، مکان مناسب جهت احداث کارخانه کمپوست مشخص میگردد. در تحقیق حاضر، شهرستان گلپایگان واقع در استان اصفهان برای مکانیابی کارخانه کمپوست انتخاب شد. سپس، سه گزینه مکانی پیشنهاد شده جهت بررسی و اولویتبندی برای ساختن کارخانه کمپوست مورد مطالعه قرار گرفتند. گزینهها به روش مقایسه توان و استفاده برای ارزیابی کلی و کیفی و روش ماتریس ریاضی، مورد بررسی قرار گرفتند. با توجه به نتایج، مشخص شد. گزینه 3 اولویت اول، گزینه 2 اولویت دوم و در نهایت گزینه 1 اولویت سوم را به خود اختصاص میدهد. روش ماتریس ریاضی با داشتن انعطافپذیری و دخالت دادن عوامل جبران اثر و اختلاف نظر، امکان تعامل سازنده میان توسعهدهندگان و ارزیابان را فراهم میآورد و نتیجه جامعتری نسبت به روشهای ذهنی بهدست میدهد.
ارزیابی آثار توسعه
سامانه اطلاعات جغرافیایی
ماتریس ریاضی
مکانیابی
2014
01
01
117
130
https://www.iraneiap.ir/article_13130_3eb987a2c60e5ba7309d782c3c1ae107.pdf
پژوهش های محیط زیست
EIAP
2008-9597
2008-9597
1392
4
8
بررسی برخی از آثار محیطزیستی نبکای گونه کلیر Capparis decidua)) در منطقه جاسک
ندا
ایمانطلب
اصغر
مصلح آرانی*
محمدرضا
اختصاصی
حمیدرضا
عظیمزاده
اصغر
سپهوند
در اکوسیستمهای مناطق خشک و نیمهخشک گیاهان پایا موانعی طبیعی هستند که سبب کاهش سرعت باد، انباشته شدن ماسههای بادی و تشکیل نبکا میشوند. این مطالعه که در رویشگاه کلیر (Capparis decidua) در بندر جاسک انجام گرفت، به بررسی برخی از آثار محیطزیستی نبکا میپردازد. بهمنظور تعیین دانهبندی رسوبات نبکا و میزان ریزگردهای آن، از روش الک خشک و نرمافزارGR graph استفاده شد. دانهبندی ذرات خاک بهخصوص ذرات با قطر میانه کمتر از 100 میکرون بهدقت اندازهگیری شد. بهمنظور بررسی کیفیت خاک، ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی آن در نبکا و بین نبکاها با هم مقایسه شد. جهت نشان دادن نقش نبکای کلیر در تثبیت خاک، حجم نبکا از نرمافزار Surfer 9محاسبه و جهت بررسی اثر نبکا در تنوع گونهای، تعداد گونههای مستقر شده بر روی نبکا و تراکم آنها اندازهگیری شد. نتایج حاصل از اندازهگیری قطر ذرات نشان داد که بهطور متوسط 50/3±38/12 درصد از وزن هر نبکا را ریزگردها تشکیل میدهد. میزان مواد آلی و رطوبت در نبکاها در مقایسه با فضای بین نبکاها، بهطور معنیداری بیشتر بود. نتایج حاصل از حجم بهدست آمده توسط نرمافزار Surfer 9 نیز نشان داد که هر درخت میتواند بهطور متوسط، حجمی حدود 13 مترمکعب از رسوبها را در اطراف خود تثبیت کند. بررسی تنوع گونهای نشان داد که با افزایش حجم نبکاها، تعداد گونهها و تراکم آنها افزایش یافت و دارای ضریب همبستگی معنیدار (001/0p<) است که این بهوضوح نقش نبکا را در تنوع گونهای نشان داد. با توجه به نقش نبکاها در جذب ریزگردها، افزایش تنوع گونهای، تثبیت و نگهداری حجم زیادی از خاک، شناسایی گونههای سازگار و بردبار بهمنظور تولید و تکثیر آنها در مناطق فرسایشخیز یا در مسیر کانالهای طوفان باد میتواند نقش مهمی در محیطزیست ایفا نمایند.
تنوع گونهای
جاسک
ریزگرد
کلیر
نبکا
2014
01
01
131
138
https://www.iraneiap.ir/article_13131_5b726f45b7eba956a6cc83a88870ccb0.pdf
پژوهش های محیط زیست
EIAP
2008-9597
2008-9597
1392
4
8
مدلسازی زیستگاه کفچهمار (Naja naja oxiana) در پارک ملی گلستان
حسین
وارسته مرادی*
با وجود تنوع ژنتیکی بالای مارها و اهمیت آنها بهعنوان صیادان رده بالا در بسیاری از اکوسیستمها، بومشناسی بسیاری از گونههای مار هنوز ناشناخته است. در تحقیق حاضر، استفاده خردزیستگاه و کلانزیستگاه کفچهمار در پارک ملی گلستان مورد مطالعه قرار گرفت. تعداد 13متغیر خردزیستگاهی و کلانزیستگاهی به همراه دادههای حضور و عدم حضور گونه در هر یک از 101 پلات نمونهبرداری ثبت شد. پلاتهای نمونهبرداری به ابعاد 12 ´ 12 متر و به تعداد 2 بار به ازای هر نقطه حضور تشکیل شد. بر این اساس، تعداد 53 پلات حضور و به همین تعداد پلات عدم حضور در فصل بهار و تعداد 48 پلات حضور و به همین تعداد پلات عدم حضور در فصل تابستان برداشت شد. تجزیه و تحلیل دادهها بر مبنای رگرسیون منطقی دوگانی انجام پذیرفت. نتایج نشان داد که پارامترهای زیستگاهی شامل میزان شیب، سطح پوشش سنگی و ارتفاع از سطح دریا مؤثرترین متغیرهای اثرگذار بر حضور گونه در فصل بهار هستند و متغیرهای سطح پوشش سنگی، میزان شیب و تراکم ساقههای چوبی مؤثرترین متغیرهای اثرگذار بر حضور کفچهمار در فصل تابستان میباشند. زیستگاههای استپی با مشخصاتی همانند درصد شیب پایین، ارتفاع کم، سطح پوشش سنگی و تراکم ساقههای چوبی بیشتر، در پارک ملی گلستان قابلیت پشتیبانی از کفچهمار را دارند.
پارک ملی گلستان
رگرسیون منطقی
کفچهمار
مطلوب بودن زیستگاه
2014
01
01
139
148
https://www.iraneiap.ir/article_13132_f458968d12061dcbe000fb693ba02516.pdf
پژوهش های محیط زیست
EIAP
2008-9597
2008-9597
1392
4
8
مدلسازی پراکنش دلیجه کوچک (Falco naumanni) در استان گلستان
روحاله
میرزایی
محمودرضا
همامی
عباس
اسماعیلیساری
حمیدرضا
رضایی
وجود اطلاعات مربوط به پراکنش جغرافیایی و انتخاب زیستگاه، هسته مرکزی حفاظت و مدیریت گونههای تهدیدشده است. دلیجه کوچک، نوعی شاهین مهاجر و طبق فهرست سرخ IUCN آسیبپذیر است که در استان گلستان پراکنش دارد. مدلسازی ماوای بومشناختی با استفاده از روش MaxEnt جهت پیشبینی صحیح پراکنش جغرافیایی این گونه در استان گلستان انجام شد. دادههای حضور در استان جمعآوری و بهصورت مختصات جغرافیایی وارد خوارزمیک آنتروپی شد. سپس ارتباط آن با نقشههای رقومی شده 28 متغیر محیطزیستی مورد بررسی قرار گرفت. مدل بهدستآمده دارای کارایی پیشبینی خوبی بود و بهطور معنیداری بسیار قویتر از مدل تصادفی در پیشبینی نقاط حضور در حالت آزمون عمل کرد (AUC=0.9, p < 0.001). فراکافت جکنایف نشان داد که مدل در پیشبینی نقاط حضور بهعنوان زیستگاه مطلوب موفق بوده است و فاصله تا مناطق مسکونی، میزان بارش در گرمترین فصل، ارتفاع، میزان بارش در مرطوبترین فصل و شیب، مؤثرترین عوامل بر حضور دلیجه کوچک در استان گلستان میباشند.
مدل ماوای بومشناختی
دلیجه کوچک
حداکثر آنتروپی
استان گلستان
2014
01
01
149
156
https://www.iraneiap.ir/article_13133_d69d820bcf8e29f7a1196661c6d473fa.pdf
پژوهش های محیط زیست
EIAP
2008-9597
2008-9597
1392
4
8
تحلیل ساختاری دادههای کمی با کاربرد ECHELON ANALYSIS (مطالعه موردی: اولویتبندی مناطق از نظر غنای پرندگان در استان گلستان)
عبدالرسول
سلمان ماهینی
حمیدرضا
رضایی
آزاده
مهری*
وحید
زمانی
اغلب مطالعات صورتگرفته در زمینه پدیدههای محیطزیستی، براساس جمعآوری دادههای کمی مکانی و مدلسازی آنها قرار دارد. نحوه تحلیل و نقشهسازی این متغیرهای کمی از اهمیت بالایی برخوردار است و نتایج حاصل از مدلهای محیطزیستی را تحت تأثیر قرار میدهد. در نتیجه، نیاز به یک روش سیستماتیک برای تعیین ساختار مکانی دادههای کمی و طبقهبندی آنها وجود دارد.Echelon Analysis یک روش منظم و علمی را جهت طبقهبندی و تعیین ساختار مکانی دادههای کمی ارایه مینماید. این روش دادههای کمی را بهعنوان متغیرهای توپوگرافی سطحی در نظر میگیرد و سپس این سطوح را به مؤلفههای ساختاری تقسیمبندی میکند. درEchelon Analysis، سلسله مراتب تغییرپذیری دادههای کمی در سطح سیمای سرزمین اغلب بهصورت یک ساختار درختی نشان داده میشود که تفسیر مناسبی از الگوهای اتصالات و ارتباط مکانی بخشهای مختلف را ارایه مینماید. در پژوهش حاضر، این روش در اولویتبندی مناطق از لحاظ غنای پرندگان در استان گلستان مورد استفاده قرار گرفت. نتایج نشان داد: طبقهبندی منطقه براساس تعداد گونهها، جنسها و خانوادههای پرندگان تغییر قابل توجهی را در توزیع مناطق دارای اولویت بالای غنای پرندگان در سطح استان بهوجود نمیآورد. علاوه بر این، اجرای روش در شبکههای سلولی با اندازه متفاوت نشان داد طبقهبندی دادهها در اندازههای کوچکتر الگوهای تغییرات مکانی را آشکار میکند که ضرورتاً در اندازههای بزرگتر مورد انتظار نبوده است و بهمنظور تعیین موقعیت دقیق مناطق با غنای گونهای بالا، اندازه سلولهای کوچکتر مناسبتر و ضروری هستند. البته، میزان کوچکتر شدن اندازه نیز باید در حدی باشد که تغییرات پارامتر در آن اندازه معنیدار باشد. مقایسه نتایج با پراکنش مناطق تحت حفاظت سازمان محیطزیست نشان داد، مناطقی در سطح استان دارای اولویت بالا هستند که در هیچ یک از مناطق تحت مدیریت قرار نگرفتهاند و میتوانند مبنایی برای معرفی مناطق تحت حفاظت جدید ارایه نمایند.
Echelon analysis
کمیسازی دادههای مکانی
مؤلفههای ساختاری
تحلیل توپوگرافی
تغییرات سطحی
2014
01
01
157
168
https://www.iraneiap.ir/article_13134_b3872b25e507b52aed88787765dac86f.pdf
پژوهش های محیط زیست
EIAP
2008-9597
2008-9597
1392
4
8
مدلسازی مطلوبیت زیستگاه قوچ و میش (Ovis Orientalis) با استفاده از رویکرد تحلیل عامل آشیان بومشناختی در منطقه حفاظت شده کوهبافق
گوسفند وحشی (Ovis Orientalis)، از پستانداران شاخص مناطق کوهستانی کشور در منطقه حفاظت شده کوهبافق یکی از منابع غذایی اصلی برای گونه به شدت در خطر انقراض یوزپلنگ ایرانی و گونه در خطر انقراض پلنگ، محسوب میشود. آگاهی از نیازهای زیستی گونهها نقش اساسی در برنامهریزی از حفاظت از گونهها دارد. مدلهای مطلوبیت زیستگاه با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی و تحلیلهای آماری چند متغیره ارتباط بین حضور گونه و متغیرهای محیطزیستی را بررسی میکنند. این پژوهش نیز با استفاده از رویکرد تحلیل عامل آشیان بومشناختی و مقایسه ویژگیهای اکولوژیکی نقاط حضور گونه با ویژگیهای اکولوژیکی منطقه، مدل مطلوبیت زیستگاه گوسفندوحشی در منطقه حفاظت شده کوهبافق با مساحت 88528 هکتار تعیین کرد. نتایج نشان میدهد که در فصول مختلف سال، متغیرهای محیطزیستی فاصله تا نزدیکترین منبع آب، شیب، ارتفاع از سطح دریا، پوشش گیاهی، جهت جغرافیایی و عوامل انسانی (فاصله ازجادهها، روستاهای با سکنه و خالی از سکنه) در تعیین مطلوبیت زیستگاه گوسفندوحشی نقش دارند و حداقل 17 درصد از وسعت منطقه، زیستگاه مطلوب برای گوسفندوحشی میباشد. مقادیر بهدست آمده برای کنارگی در فصول مختلف (02/1- 19/1) نشان میدهد که گوسفندوحشی مجموعه شرایط محیطزیستی بالاتر از شرایط میانگین منطقه را ترجیح میدهد و میزان تخصصگرایی بهدست آمده (82/2- 60/3) نشان میدهد که گونه به دامنه محدودی از شرایط محیطزیستی منطقه وابسته است و در استفاده از منابع زیستگاهی تخصصی عمل میکند.
گوسفندوحشی
مدل مطلوبیت زیستگاه
تحلیل عامل آشیان بومشناختی
منطقه حفاظت شده کوهبافق
2014
01
01
169
182
https://www.iraneiap.ir/article_13135_9537d4b6cd3b21b81ae561cc9abb8c7a.pdf
پژوهش های محیط زیست
EIAP
2008-9597
2008-9597
1392
4
8
اثر حاشیه بر جامعه پرندگان
نسرین
امینی تهرانی*
، سید محمود
عقیلی
این حقیقت که جهان به دلیل فعالیتهای بشری در حال از دست دادن تنوعزیستی خود است، موضوعی کاملاً شناخته شده است. یکی از بزرگترین تهدیدهای پیشروی تنوعزیستی، اثر حاشیهای بهویژه در زیستگاههای جدا افتاده و قطعه قطعه شده است. تأثیر حاشیه بر زیستگاههای مجاور امتداد داشته و زندگی پرندگان را در محیطهای طبیعی متأثر میسازد. این مطالعه، به بررسی انواع حاشیه اعم از طبیعی و ایجاد شده (جاده) براساس الگوهای فراوانی، تنوع و تراکم پرندگان میپردازد. نتایج حاصل از این تحقیق، نشان داد که انواع حاشیه با تأثیرگذاری بر متغیرهای محیطزیستی در زیست اقلیمهای مختلف آثار متفاوتی را بر انواع گروههای پرندگان میگذارد. اگرچه ممکن است حاشیه باعث افزایش تراکم گروههای معینی از پرندگان و افزایش فراوانی و تنوع پرندگان شکارگر شود، ولی در نهایت، باعث کاهش غنای گونهای، کاهش تعداد گونههای پرندگان اشکوب پایینی، کاهش موفقیت تولیدمثلی سبکبالان، تأثیر منفی بر رفتار حرکتی پرندگان اشکوب پایینی و افزایش خطرپذیری پرندگان نسبت به انگل تولیدمثلی و شکار بر آشیانه میشود.
حاشیه
تنوع
تراکم
پرندگان
2014
01
01
183
194
https://www.iraneiap.ir/article_13136_7c1c2271e8e0a45c00a967a531907a2c.pdf
پژوهش های محیط زیست
EIAP
2008-9597
2008-9597
1392
4
8
مقایسه تغییرات تعداد گونه و جمعیت پرندگان جوجهآور دریاچه ارومیه در دو سال 1360 و 1390
بهروز
بهروزیراد*
عامل اصلی پایداری دریاچه ارومیه، میزان آب آن است که سبب پایداری فلور گیاهی و فون جانوری آن میشود. تغییرات تعداد گونه و جمعیت جوجهآور پرندگان یکی از شاخصهای مهم بیان وضعیت بومشناختی دریاچه ارومیه هستند. به همین دلیل، در این مقاله تغییرات تعداد گونه و جمعیت پرندگان جوجهآور دریاچه ارومیه در سال 1360 (سال پرآبی دریاچه) با سال 1390 (سال کمآبی و خشکی دریاچه ارومیه)، مقایسه شده است. در بومسازگان پارک ملی دریاچه ارومیه در سال پرآبی، 41 گونه پرنده آبزی، 40 گونه پرنده کنار آبزی و 112 گونه پرنده خشکیزی شناسایی شده است. ولی در سال 1390، 20گونه آبزی، 10 گونه کنارآبزی و 62 گونه خشکیزی شناسایی شد. در سال1360، 12گونه پرنده آبزی در جزایر دریاچه ارومیه جوجهآوری کرده بودند که 5 گونه شاخص آنها شامل، 100هزار جفت فلامینگوPhoenicopterus ruber، 3500 جفت پلیکان سفید Pelecanus onocratelus، 1000 جفت تنجهTadorna tadorna، 5000 جفت کاکایی صورتی Larus genei و 8 هزار جفت کاکایی نقرهای Larus argentatusبوده است. ولی در 1390، جمعیت جوجهآور 10 گونه به صفر رسیده و جمعیت 2 گونه (کاکایی نقرهای و تنجه) نیز بسیار کاهش یافته و هرکدام به کم تر از 100 جفت رسیده است. در سال 1360، متوسط عمق دریاچه ارومیه 6 متر و در سال 1390، 4 متر بوده است. کاهش عمق آب دریاچه حدود 2 متر سبب تخریب کارکرد بومشناختی دریاچه شده و کاهش کیفیت زیستگاهی آن نیز سبب کاهش تعداد گونههای پرندگان و از هم پاشیدن کلنی پرندگان آبزی جوجهآور شده است. از بین رفتن جمعیت جوجهآور گونههای شاخص نشان میدهد که دریاچه ارومیه تغییرات اکولوژیکی فاحشی کرده و ارزش زیستگاهی خود را برای پرندگان آبزی و حتی خشکیزی از دست داده است.
تعداد گونه
پرندگان آبزی
جمعیت زادآور
دریاچه ارومیه
2014
01
01
195
204
https://www.iraneiap.ir/article_13137_16b005f19f286fafa6db5db85c4dabb7.pdf
پژوهش های محیط زیست
EIAP
2008-9597
2008-9597
1392
4
8
برآورد ارزش اقتصادی آبشار مارگون در استان فارس از دیدگاه کارکرد تفرجگاهی
احمد
فتاحی اردکانی*
آبشار مارگون بهعنوان یکی از جاذبههای اکوتوریستی استان فارس، از مناطق مهم گردشگری ایران میباشد. بنابراین، مطالعه ارزش اکوتوریستی آن میتواند در پیشبینی نیازها و رفع کمبودها و توسعه گردشگری منطقه مؤثر باشد. هدف این پژوهش، برآورد ارزش اکوتوریستی آبشار مارگون با استفاده از روش ارزشگذاری مشروط میباشد. برای بررسی عوامل مؤثر بر میزان تمایل به پرداخت افراد، الگوی کیفی لوجیت و روش دوگانه دو بعدی مورد استفاده قرار گرفت. دادههای مورد نیاز از طریق تکمیل پرسشنامه و مصاحبه حضوری با 309 بازدیدکننده از منطقه مذکور در سال 1390، جمعآوری شد. نتایج نشان داد که 78 درصد بازدیدکنندگان، حاضر به پرداخت مبلغی جهت استفاده از آبشار مذکور میباشند. همچنین متغیرهای سن، میزان لذت بردن، درآمد ماهیانه و قیمت پیشنهادی، اثر معنیداری روی احتمال تمایل به پرداخت افراد دارند. میانگین تمایل به پرداخت افراد 1/3611 ریال بهعنوان مبلغ ورودیه و ارزش اکوتوریستی آبشار مارگون سالانه 000/835/072/3 ریال جهت استفاده تفرجی برآورد شده است.
ارزش اکوتوریستی
ارزشگذاری مشروط
الگوی لوجیت
آبشار مارگون
2014
01
01
207
216
https://www.iraneiap.ir/article_13138_ba4f9d3eaf32607e2f4c2ce8b3cb4068.pdf