2024-03-28T15:44:37Z
https://www.iraneiap.ir/?_action=export&rf=summon&issue=2240
پژوهش های محیط زیست
EIAP
2008-9597
2008-9597
1390
2
3
راهبردهای مدیریت بصری منظر در محدوده پارک میانراهی خور و اطراف آن در استان خراسانجنوبی
سید محمدرضا
خلیلنژاد٭
بهناز
امینزاده
منظر به عنوان یکی از منابع مهم ملی، میراث فرهنگی و طبیعی که زیباییاش تحسین میشود و خصوصیات بصری آن سهم مهمی در هویت ناحیه و حس مکان دارد، میتواند به لذت بردن مردم از محیط طبیعی و مصنوع اطرافش کمک کرده، سبب جذب سرمایهگذاری شده، به پیشرفتهای اقتصادی و اجتماعی منطقه کمک کرده و تنوع زیستی را افزایش دهد. مقاله حاضر به ارزیابی منظر محدوده طراحی پارک میانراهی خور و اطراف آن میپردازد. منطقه خور در فاصله 70 کیلومتری بیرجند (مرکز استان خراسانجنوبی) قرار گرفته و عرصه طرح به فاصله 5/139 متری از راه آسفالته بیرجند – طبس است. ارزیابی منظر محدوده طراحی پارک میانراهی خور و اطراف آن در دو مرحله انجام پذیرفته است. مرحله اول شامل شناخت ویژگیهای بصری منظر، مرحله دوم، تحلیل منظر و نتیجهگیری است. در تحقیق حاضر با استفاده از تکنیک چکلیست و توصیف و تحلیل بصری به این مهم پرداخته شده است. با توجه به شناخت و تحلیلهای انجامشده و معیارهای ارایه شده، ویژگیهای هر یک از تیپهای منظر موجود در محدوده طراحی پارک کویری در دشت خور ارزیابی شد. این مقاله با شناخت کیفیات زیبایی منظر منطقه، نیاز به مدیریت بصری منظر منطقه طرح را لازم دانسته، و با ارایه دلایلی برای مداخله در وضعیت موجود، راهبردهای مدیریت بصری منظر را در تیپهای مختلف منظر منطقه طرح مشخص میکند
ارزیابی منظر
مدیریت بصری منظر
پارکهای میانراهی
پارک میانراهی خور
2012
02
01
1
12
https://www.iraneiap.ir/article_13053_0dfeac622c4e1cec773b694094750248.pdf
پژوهش های محیط زیست
EIAP
2008-9597
2008-9597
1390
2
3
تعیین کیفیت منظر و نقاط چشمانداز به منظور کاربری اکوتوریسم (مطالعه موردی: بخش پاتم جنگل خیرود)
علی
جهانی٭
مجید
مخدوم
جهانگیر
فقهی
وحید
اعتماد
یکی از انواع جهانگردی که بیشترین همخوانی و هماهنگی را با توسعه پایدار میتواند داشته باشد، اکوتوریسم یا طبیعتگردی است. گرایش اصلی اکوتوریسم، طبیعت و جذابیتهای آن است. بنابراین در طراحی برای برنامهریزی توسعه، سیماسازی یا ساماندهی منظر برای حفظ منظرهای موجود و یافتن منظرههای زیبا و سپس جا نمایی موارد توسعه در میان نواحی خوشمنظره، ضروری است. منطقه مورد مطالعه بخش پاتم جنگل آموزشی و پژوهشی دانشکده منابعطبیعی دانشگاه تهران است که به جنگل خیرود موسوم است. در این تحقیق پس از تهیه جداول یگانهای محیطزیستی بخش پاتم، یگانها از بیشترین به کمترین گوناگونی و تنوع به ترتیب به عنوان مناطق ممتاز، معمولی و ضعیف انتخاب شدند. سپس با مطالعات میدانی در میان طبقه اول یا منظر ممتاز، نقاط خوش منظره و آزیموت هر کدام از این مناطق تهیه شد. در این پژوهش بهطورکلی 18 نقطه چشمانداز، منظر و منظرههای آن در بخش پاتم نهایی شد. این نقاط خوش منظره خود گزینههای دیگری را نیز برای مسیرهای جادهسازی، طراحی- مهندسی تفرجگاههای جنگلی، مسیرهای پیادهروی و سایر امکانات و تسهیلات اکوتوریستی با توجه به برخی از اصول مربوط به تعداد و اندازه تفرجگر، تأسیسات و تسهیلات فراهم میآورند.
چشمانداز
بخش پاتم
یگانهای محیطزیستی
منظر
منظره
2012
02
01
13
20
https://www.iraneiap.ir/article_13054_14699c33862f9b554412d0ef72b6f5ae.pdf
پژوهش های محیط زیست
EIAP
2008-9597
2008-9597
1390
2
3
ارزیابی اثرات بزرگراه آسیایی تهران- مشهد بر جامعه پرندگان در پارک ملی گلستان
٭ حسین
وارسته مرادی
تأثیر شبکههای جادهای در فواصل متفاوتی بر روی زیستگاههای مجاور امتداد داشته و زندگی پرندگان را در محیطهای طبیعی متاثر میسازد. این مطالعه فواصل آستانهای را که جاده ضمن عبور از میان پارک ملی گلستان میتواند الگوهای فراوانی پرندگان بومی را تغییر دهد، مشخص نمود. شاخصهای تنوع گونهای، تراکم و همباشی پرندگان با متغیرهای محیطزیستی، که بهطور بالقوه در مقابل تخریب بشری حساس است، با استفاده از روش نمونهبرداری مسافتی و روش رجبندی مورد مطالعه قرار گرفت. پرندگان و متغیرهای محیطزیستی به فاصله شعاعی 25 متری از هر یک از 180 نقطه نمونهبرداری بررسی شد. برای تعیین تراکم پرندگان و همباشی جامعه پرندگان با متغیرهای محیط زیستی در فواصل مختلف از جاده، به ترتیب از نمونه برداری فاصلهای و تجزیه و تحلیل تطبیقی متعارف استفاده شد. نزدیکی به جاده، تنوع گونهای و توزیع پرندگان را در منطقه مورد مطالعه تحت تأثیر قرار داد. بر رویهم، تأثیر جاده منفی بود هرچند فواصل آستانهای تا جاده در میان گروههای مختلف پرندگان متفاوت بود. جامعه پرندگان متشکل از برخی گونهها نظیر دارکوبها، کمرکولیها، توکاها، کبوتر جنگلی، الیکایی و دارخزک (گروه اول) حساسترین گروه نسبت به مجاورت با جاده بودند. بعلاوه، بارزترین تأثیر جاده روی جامعه پرندگان در فاصله 500 متری از حاشیه جاده به سمت مرکز جنگل اتقاق افتاد. گروه دوم، مشتمل بر چرخریسکها، مقاومت بیشتری در مقابل آثار سوء مجاورت با جاده از خود نشان دادند. توصیه میشود تا از احداث جادههای جدید درون منطقه چندپاره شده این ناحیه ممانعت به عمل آید، چراکه با در نظر گرفتن فواصل ضربهگیر (500 متر از حاشیه جاده) که بیشترین آثار چشمگیر را روی پرندگان دارد، وجود چنین جادههایی تأثیرات منفی بیشتری روی پرندگان بومی (مثلا روی دارکوبها برای گونههای چتر) خواهد داشت.
جاده
پارک ملی گلستان
پرندگان
تنوع
تراکم
2012
02
01
21
34
https://www.iraneiap.ir/article_13055_d9aa15bf2554b60e6f062dc2f59d415c.pdf
پژوهش های محیط زیست
EIAP
2008-9597
2008-9597
1390
2
3
بررسی روششناختی مقیاس در مطالعات محیطی
ارشک
حلی ساز٭
حسین
آذرنیوند
موسی
اکرمی
محمد
مهدوی
علی اکبر
مهرابی
در سالهای اخیر، مقیاس بهعنوان یکی از موانع اصلی شناخت طبیعت در منابع متعدد مورد توجه قرارگرفته است. متخصصان از طریق روششناسیهای مختلف سعی در تبیین مفهوم مقیاس کردهاند. اما پیچیدگی پدیدههای زیستی از یک سو و ابهام مفاهیم و روشهای اندازهگیری در علوم مکانیکی باعث شده است که مقیاس همچنان بهعنوان مسئلهای کلیدی در بومشناسی باقی بماند. از طرفی دیگر، ورود فناوریهای جدیدی چون سامانه اطلاعات جغرافیایی و سنجش از دور که حجم زیادی از دادهها را در پایههای مقیاسی در دسترس قرار داده است، موجب شده است که مسئله مقیاس، در بطن و بنیان مطالعات شناخت طبیعت قرار گیرد. تحقیق روششناختی حاضر، سعی در تبیین مفهوم مقیاس کرده است. در نتیجه با انتخاب نقشه شیب که جزئی اساسی در مدلهای محیطی (مخدوم و احمدی) را تشکیل میدهد و با انتخاب دو مقیاس (25000 و 50000) و سه پیکسل سایز (10، 20 و 50)، تغییرات دادههای خروجی در جریان تغییرات مقیاسی پایش و سعی شده است این شائبه رفع شود که طراحی مدلها بدون توجه به مقیاس صورت بوده است. بنابراین، چهار گروه ماتریسی تشکیل شد و سپس به کمک محاسبه بردار قطری کوواریانس در هر ماتریس (برای درک حداکثر شباهتها)، این تغییرات بررسی شد. تغییرات زیاد مشاهده شده که تحت اثر مولفههای غیر از مقیاس (نسبت فاصله مکانی) بودند و نیز توجه به این نکته که مدلها در ساختار درکشان از طبیعت تفاوت دارند و این ساختار را در مقیاس مخصوص به خودشان پیریزی میکنند و با در نظر گرفتن گسترش فناوریهای سامانه اطلاعات جغرافیایی و سنجش از دور که حجم زیادی از دادههای در مقیاسهای متفاوت را در دسترس قرار میدهد، نتیجه گرفته شد که لازم است موضع مدلهای محیطی در قبال مقیاس تبیین شود. همچنین به دلیل اهمیت توجه به مفاهیم جدید برآمده از مقیاس (مثل پیکسل سایز) و حضور پررنگ سامانه اطلاعات جغرافیایی و سنجش از دور در مدلهای محیطی، به منظور کارایی مدلهای محیطی، بر مراحل طراحی و طرحریزی تصمیم گیری، تأکیدشده است.
مدلهای محیطی
اندازهگیری
مقیاس
شیب
بردار قطری کوواریانس ماتریس
2012
02
01
35
48
https://www.iraneiap.ir/article_13056_5d9acf38ddbdbc6e1560597143c95c38.pdf
پژوهش های محیط زیست
EIAP
2008-9597
2008-9597
1390
2
3
امکان سنجی تلفیق دو مقوله ارزیابی آثار توسعه و ارزشگذاری خدمات اکوسیستمی در ایران
نغمه
مبرقعی٭
شهیندخت
برقجلوه
با وجود گذشت بیش از پانزده سال از تصویب قانون ارزیابی پیامدهای ناشی از توسعه بر محیطزیست درایران، بررسیها حاکی از وجود ضعف در اثر بخشی و کارایی این ارزیابیهاست. گرچه برخی ازاین نارساییها را میتوان به ضعف در ساختار اداری و اجرایی نسبت داد، اما کاستیهای روش شناختی، عدم شفافیت و قطعیت گزارشها نیز نقش مؤثری در بروز این مشکلات داراست. یکی از مهمترین دلایل این عدم شفافیت، کیفی بودن معیارهای ارزیابی و عدم امکان وارد نمودن خسارتهای تحمیل شده به محیطزیست در تحلیلهای اقتصادی پروژه است.
با وجود پیشرفتهای صورت گرفته در روشهای ارزیابی آثار توسعه بر محیطزیست و همچنین ارزشگذاری اقتصادی خدمات اکوسیستمی در جهان، جدایی دیدگاهها و روشهای بهکار گرفته شده در این دو زمینه از دانش، موجب شده تا برخلاف تواناییهایی که هر یک در اعتلای دیگری داراست، ارزیابی آثار توسعه و ارزشگذاری خدمات اکوسیستمی، هر یک به گونهای مستقل توسعه و تکامل یابند.
در پژوهش حاضر، امکان تلفیق این دو فرایند در راستای افزایش اثر بخشی گزارشهای ارزیابی، از دو روش مورد واکاوی قرار گرفته است. روش اول مبتنی بر مقایسه تطبیقی دو فرایند ارزیابی پیامدهای محیطزیست و ارزشگذاری خدمات اکوسیستمیاست. بررسیها نشان میدهد که وجود گامهای مشترک دراین دو فرایند، این امکان را فراهم میسازد تا با اعمال تغییراتی در شرح خدمات EIA، امکان ادغام ارزشگذاری اقتصادی خدمات اکوسیستمی در آن فراهم گردد. در واقع، با سنجش کمی پیامدها و انتخاب روش ارزشگذاری مناسب، براورد میزان خسارتهای وارده به خدمات اکوسیستمی منتخب بر اثر توسعه امکان پذیر میگردد. در روش دوم، با نظرسنجی از کارشناسان و صاحبنظران ارزیابی پیامدهای توسعه در کشور، علل ناکامی EIA در ایران و چگونگی تحقق این تلفیق، مورد سوال قرار گرفت. نتایج نشان میدهد، مهمترین علت عدم دستیابی EIA به اهداف مورد نظر در ایران از دید کارشناسان به ترتیب عدم برخورداری از ساختار اجرایی مناسب، کیفی بودن معیار ارزیابی و عدم دسترسی به اطلاعات مورد نیاز است. کلیه کارشناسان معتقد بودند که ورود ارزشگذاری اقتصادی در فرایند EIA، منجر به افزایش اثر بخشی آن خواهد شد. همچنین مناسبترین مرحله برای انجام ارزشگذاری در فرایند EIA، مرحله ارزیابی و مناسبترین سطح برای این امر، سطح طرحریزی معرفی شده است. مهمترین مانع پیش رو در ارزشگذاری اقتصادی محیطزیست در ایران نیز از دید کارشناسان، عدم دسترسی به متخصصان لازم در این زمینه اعلام گردیده است. در پایان الگوی پیشنهادی به منظور انجام ارزیابی اقتصادی پیامدهای محیطزیست و پیشنهادهای در جهت تامین بستر لازم برای عملی شدناین تلفیق ارایه شده است.
ارزیابی آثار توسعه
ارزشگذاری خدمات اکوسیستمی
ایران
ارزیابی خسارت وارده به محیطزیست
2012
02
01
49
64
https://www.iraneiap.ir/article_13057_90868c520f5f1f1c2355a27b700f6886.pdf
پژوهش های محیط زیست
EIAP
2008-9597
2008-9597
1390
2
3
برنامه مدیریت بهینه تفرجی، ابزاری جهت کاربرد مفهوم ظرفیت برد در مدیریت پایدار مناطق تفرجی
کامران
شایسته٭
مجید
مخدوم
احمد رضا
یاوری
مرتضی
شریفی
حمیدرضا جعفری
جعفری
افزایش میزان استفاده تفرجی از مناطق طبیعی هم بر منابع محیطزیستی آنها و هم بر کیفیت تجربهای که از حضور در طبیعت بهدست میآید، تأثیر میگذارد. تعیین اینکه چه میزان استفاده تفرجی از یک منطقه طبیعی قابل پذیرش است، براساس مفهوم ظرفیت برد مشخص میشود. تا کنون رویکردهای مختلفی در خصوص برآورد ظرفیت برد تفرجی ارایه شدهاند که همه آنها بر در نظر گرفتن نمایانهها و استانداردهای ارزیابی برای کیفیت منابع محیطزیستی و تجربه بازدیدکننده، تأکید دارند. در این نوشتار، پس از ارایه مفهوم ظرفیت برد و مقایسه مدلهای مختلفی که در زمینه ظرفیت برد تفرجی ارایه شدهاند، رویکرد جدید برنامه مدیریت بهینه تفرجی و اجزای آن بهعنوان چارچوبی کلی جهت استفاده در نواحی تفرجی معرفی میشود. این رویکرد، ضمن بهرهگیری از نقاط قوت برنامههای موجود از جمله انجام ارزیابی نشانزدهای اکولوژیکی فرصتهای تفرجی موجود یا مدنظر در منطقه و همچنین توجه به مراحل توالی اکولوژیکی اکوسیستمهای کلیدی، برنامه مطالعاتی و تحقیقاتی را جهت رسیدن به یک مدیریت پایدار در نواحی تفرجی، در قالب سه گام تبیین استراتژی مدیریت، تدوین برنامه مدیریتی و برآورد ظرفیت برد تفرجی ارایه میدهد.
ظرفیت برد تفرجی
تجربه بازدید
مدیریت پایدار
2012
02
01
65
76
https://www.iraneiap.ir/article_13058_473513e64283fb4d54a12816dae4da38.pdf
پژوهش های محیط زیست
EIAP
2008-9597
2008-9597
1390
2
3
ارزیابی کاربری زمین شهری با توجه به خطرات زلزله (نمونه موردی: ناحیه 4، منطقه 20)
صنم
آفریدی٭
اسماعیل
صالحی
مهران
سید رزاقی
مطالعات تکنیکی و تاریخی زلزله در ایران نشان میدهد که زلزلههای ویرانگر بهویژه در راستای گسل ری، در موارد بسیاری سبب خرابیها و کشته شدن صدها و گاهی نیز هزاران نفر شده است. مخاطرات زلزله نهتنها به دلیل تأثیرپذیری مستقیم شهر نسبت به زلزله احتمالی است، بلکه بهدلیل رشد جمعیت و توسعه شهری، غیر قابل کاهش میباشد. بنابراین، ایمنی سکونتگاهها در نواحی زلزلهخیز و لزوم ارزیابی عوامل خطرزای محیطی از دیدگاه کاربری زمین، بیش از پیش ضرورت مییابد. بسیاری از کلانشهرهای دنیا مانند تهران (پایخت ایران) در مناطق با خطرپذیری لرزهای بالا واقع شدهاند. در این راستا، پژوهش حاضر در پی آن است که با هدف پیشگیری و تابآوری در برابر زلزله، به ارزیابی کاربری زمین پرداخته و استراتژی برنامهریزی کاربری زمین در معرض خطر را بهعنوان رویکرد بلند مدت کاهش آسیبپذیری لرزهای و تابآوری در کلانشهرها و نمونه موردی (ناحیه 4 منطقه 20 شهرداری تهران نشان دهد. بنابراین، با بررسی، ارزیابی و تحلیل کیفی کاربریها در محدوده مورد مطالعه ناحیه 4 منطقه 20 شهرداری تهران) و با استفاده از نرمافزار سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) براساس اصول و معیارهای برنامهریزی، پیشنهادهایی بهعنوان رویکرد منسجم شهرهای زلزلهخیز انجام میشود. نرمافزار RADIUS، هم در ارزیابی مخاطرات لرزهای و هم در ارزیابی آسیبهای آن مورد استفاده قرار گرفت. نتایج این ارزیابی نرمافزاری، نقش مؤثری در پیشبینی برنامههای مدیریتی و شهری در کاهش آسیبها و تلفات دارد.
زلزله
کاربری زمین
آسیبپذیری
نرمافزارRADIUS
2012
02
01
77
86
https://www.iraneiap.ir/article_13059_ade6a1d9b7e6350ce052ca35aef06967.pdf
پژوهش های محیط زیست
EIAP
2008-9597
2008-9597
1390
2
3
برآورد سطح زیر کشت محصول در استان قزوین با به کارگیری تصاویر چند زمانه IRS-LISS III
نادیا
عباس زاده تهرانی٭
محمدرضا
بهشتی فر
، محمد
مربی
رشد فزاینده جمعیت و به تبع آن کمبود منابع در دسترس جهت رفع نیازهای اساسی انسانها، لزوم مدیریت و برنامهریزی صحیح فعالیتهای کشاورزی در مقیاس محلی و منطقهای را نمایانمیسازد که دستیابی به آن، نیازمند کسب آگاهی از توزیع انواع محصولات کشاورزی و سطح زیر کشت آنها میباشد. در طی سالها، چگونگی برآورد سطح زیر کشت محصولات عمده نظیر گندم و جو، همواره مورد بحث کارشناسان بوده است. هدف از این تحقیق، برآورد سطح زیرکشت محصول گندم با بهکارگیری فناوری سنجش از دور در استان قزوین میباشد. بهدلیل وجود محصولات زراعی متنوع با زمان برداشت متفاوت در استان قزوین، لازم است از دادههای چندزمانه ماهوارهای جهت تفکیک محصول استفاده کرد. در این مطالعه، اساس کار بر استفاده از تصاویر چند زمانه(1) ماهواره IRS و سنجنده LISSIII استوار است. جهت تفکیک محصول در این مطالعه، از تلفیق طبقهبندی نظارت شده و تصحیح بصری استفاده شده است. نمونههای تعلیمی(2) با پیمایش منطقه و به یاری سیستم تعیین موقعیت جهانی (GPS) طی بازدیدهای زمینی انتخاب شدهاند. از آنجا که در این مطالعه، برآورد مساحت اراضی زیرکشت محصول گندم در استان قزوین، با بهرهگیری از فناوری سنجش ازدور و تصاویر چندزمانه ماهواره IRS، صورت گرفته، نتایج آن با آمارهای ارایه شده مربوط به سال زراعی مورد مطالعه 82- 81 توسط وزارت جهاد کشاورزی، مورد مقایسه قرار گرفته است که تفاوت یا کاهش 25 درصدی در برآورد مساحت زمینهای تحت کشت گندم آبی و کاهش 14 درصدی در مساحت زمینهای تحت کشت گندم دیم را نشان میدهد. با توجه به محاسبه خطای طبقهبندی موجود، از نتایج حاصل از برآورد سطح زیر کشت گندم در استان قزوین بر میآید که تجزیه و تحلیل دادههای تکراری سنجندههای چند باندی، نتایج به نسبت قابل قبولی در این قبیل مطالعات دارد
سنجش از دور
سطح زیر کشت
تصاویر چند زمانه
ماهوارهRS
2012
02
01
87
96
https://www.iraneiap.ir/article_13060_17209504d0509415529d1196d4540cf4.pdf