برآورد ظرفیت ‌برد گردشگری در مناطق تحت‌حفاظت (مطالعه‌ مورد‌ی: پارک‌ملی و پناهگاه حیات‌‌وحش قمیشلو)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی، دانشکده محیط زیست

2 دانشکده محیط زیست کرج

3 دانشیار گروه محیط‌زیست طبیعی و تنوع زیستی، دانشکده محیط زیست

4 دانشیار گروه جنگل‌داری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران

چکیده

هر منطقه پتانسیل محدودی در جذب گردشگر دارد، که این محدودیت‌ها را بیشتر با مفهوم ظرفیت ‌برد تعیین می‌کنند. داده‌های لازم برای برآورد ظرفیت برد گردشگری در پارک‌ملی و پناهگاه حیات‌وحش قمیشلو، از طریق مطالعه‌ میدانی، پرسش‌نامه، آمار آب و هوایی ایستگاه هواشناسی نجف‌آباد و نیز نظر کارشناسان جمع‌آوری ‌شد. پس از شناسایی پهنه‌های تفرجی از شاخص‌های ظرفیت برد در قالب پرسش‌نامه استفاده شد. اطلاعات محیطی، اکولوژیکی و نحوه‌ مدیریت کنونی منطقه نیز مورد بررسی قرار گرفت. در نهایت ﻇﺮﻓﯿﺖ‌ﺑﺮد ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ، واﻗﻌﯽ و ﻣﺆﺛﺮ به ترتیب 292584، 90699 و 30835 نفر در سال که به ترتیب معادل 802، 248 و 84 نفر در روز است برآورد شد. با توجه به ظرفیت برد خدماتی (49275 نفر در سال و معادل 135 نفر در روز) به‌دست آمده، می‌توان نتیجه گرفت که ظرفیت خدماتی محدوده‌ مطالعاتی بیش از ظرفیت‌برد مدیریت آن است، البته باید توجه داشت که با توجه به کمبود امکانات مدیریتی، نمی‌توان صرفاً با در نظر داشتن ظرفیت‌برد واقعی و خدماتی، اجازه‌ ورود گردشگران را داد. بنابراین، پیشنهاد می‌شود پیش از طراحی و اجرای زیرساخت‌ها و امکانات گردشگری موجود در مناطق تحت‌ حفاظت، ابتدا اقدام به برآورد ظرفیت‌برد ﻣﺆﺛﺮ منطقه شود و سپس طراحی امکانات متناسب با آن صورت گیرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Estimated Carrying Capacity of Tourism in Protected Areas (Case Study: Qhamishloo National Park and Wildlife Refuge)

نویسنده [English]

  • Ali Jahani 1
1 Assistant Professor, Department of Natural Environment and Biodiversity, College of Environment, Karaj, I.R. Iran.
2
3
4
چکیده [English]

Each region has limited potential for attracting visitors. This restriction is often determined by carrying capacity concept. To determine the carrying capacity of tourism in Ghamishloo national park and wildlife refuge, the required data were collected through field study, questionnaires, and statistics of climate recorded by weather station in Najafabad Isfahan and with the aid of expert opinions. After identifying recreational zones, carrying capacity indicators were used in the form of a questionnaire. Also, environmental and ecological information and the region current management method were discussed. Finally, physical, real and effective carrying capacity were estimated 292584, 90699 and 30835 people in a year respectively, which was corresponding to 802, 248 and 84 people in a day respectively. Due to the obtained services carrying capacity (49275 in a year and equivalent to 135 people in a day), one can conclude that service capacity of the study area is more than its management carrying capacity. It should be noted that due to the lack of management facilities, Management should not allow tourists to enter the region only by considering real and service carrying capacity. Therefore, before designing and implementing infrastructures and available tourism facilities in a protected area, first, the effective carrying capacity should be estimated and afterward, the appropriate facilities and design should be implemented.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Protected areas
  • Tourism
  • Physical carrying capacity
  • Real carrying capacity
  • Effective carrying capacity
پرورش، ح.؛ پرورش، ا. و محمدی‌زاده، م. 1389. تعیین ظرفیت‌برد فیزیکی،ظرفیت‌برد واقعی و ظرفیت‌برد موثر مجتمع اقامتی چاهو در منطقه حفاظت‌شده گنو. مجله میراث و گردشگری، شماره 2.
پوریزدی، س و ملکیان، م. 1392. برآورد ظرفیت‌برد گردشگری پارک‌های شهری قم، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال سیزدهم، شماره 30.
تیرافکن، م.؛ میرکریمی، ح. و عقیلی، م. ۱۳۹۱. برآورد ظرفیت‌برد گردشگری کاربری اردوزنی پناهگاه حیات‌وحش میانکاله، اولین همایش ملی حفاظت و برنامه ریزی محیط‌زیست، همدان، دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان، شرکت هم اندیشان محیط زیست فردا.
جهانی، ع. تبیانیان، ا. 1394. برآورد ظرفیت برد گردشگری در پارک های شهری (مطالعه موردی پارک شهر تهران). نشریه مدیریت محیط زیست دانشکده محیط زیست کرج: 1 : 4، 43-53.
حسن پور، م.؛ احمدی، ز. و الیاسی، ح. 1390. تعیین ظرفیت پذیرش گردشگری در مناطق کویری و بیابانی ایران، نمونه موردی: شهداد، مرنجاب_بندریگ و مصر _ فرخزاد، فصلنامه مطالعات گردشگری، شماره 14.
دفتر زیستگاه‌ها و امور مناطق، 1392. تکمیل و بهنگام‌سازی مطالعات تهیه طرح تفصیلی منطقه قمیشلو و اصلاح مرز آن با آخرین تغییرات، جلد چهاردهم (کتابچه طرح)، سازمان حفاظت محیط زیست، معاونت محیط طبیعی و تنوع زیستی.
شورچه، م. 1386. تحلیل ظرفیت‌برد گردشگری معبد آناهیتای شهر کنگاور، پایان نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تهران، گروه جغرافیای انسانی.
شیخ، آ.؛ جعفری، ع.؛ یارعلی، ن. و ستوده، ا. 1392. ارزیابی ظرفیت برد گردشگری منطقه حفاظت شده قیصری در استان چهارمحال و بختیاری. بومشناسی کاربردی، سال دوم، شماره 5.
طبیبیان، م.؛ ستوده، ا.؛ شایسته، ک. و. چلبیانلو، ر .۱۳۸۶. جستاری بر مفاهیم و روشهای برآورد کمی ظرفیت‌برد و ارایه یـک نمونـه کاربردی بر پایه تجربه برنامه‌ریزی راهبردی توسعه گردشگری عباس آباد_گنجنامه همدان، نشریه هنرهای زیبا29.
علیزاده، م.؛ اروجی، ح.؛ مولایی قلیچی، م. و جعفری، ر. 1390. تعیین ظرفیت تحمل گردشگری در کن و سولقان به‌منظور حفاظت از منابع طبیعی؛ مجموعه مقالات سومین همایش دانشجویی جغرافیا، تهران.
فصل نامه اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان. 1389. زیست نگار، شماره نخست.
قنبری نسب، ع. 1388. تحلیل جاپای بوم شناختی گردشگری خانه های دوم در نواحی روستایی، پایان نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، استاد راهنما دکتر محمد سلمانی،دانشگاه تهران،گروه جغرافیای انسانی.
گزارش اطلاعات و آمار آب و هواشناسی ایستگاه نجف آباد. 1394. اداره کل هواشناسی استان اصفهان.
مجنونیان، ه. و میراب زاده، پ. 1381. مناطق حفاظت شده ساحلی- دریایی(ارزش ها و کارکردها)، انتشارات سازمان حفاظت محیط‌زیست.
نهرلی، د. و رضایی، س . 1381. بررسی و معرفی ظرفیت برد تفرّجگاهی، مجله محیط شناسی28.
Buckley, R. 1999.An ecological perspective on carrying capacity. Annals of Tourism Research, 26.
Dearlove, P.; Molinaro, J. 2004. Assessing a Lake’s Recreational Carrying Capacity.North American Lake 2004 LakeLine. Retrieved from www.nalms.org / lakeline / ll24 Management Society, Summer 02.htm.
Eagles, P. F. J.; Bowman, M. E., & Tao, T. C.-H. 2001. Guidelines for tourism in parksand protected areas of East Asia. Gland, Switzerland: IUCN.
World Tourism Organization and World Travel and Tourism Council. 2013. Agenda 21 for the travel and tourism industry: Towards environmentally sustainable development. World Tourism Organization, World Travel and Tourism Council, London, UK.
Zhong, L.; Deng, J.; Song, Z. & Ding, P. 2011. Reaserch on environmental impacts of tourism in China: progress and prospect. Journal of Environmental Management 92.
Hammitt, W.E.; Cole, D.N. & Monz, C.A. 2015. Wildland Recreation: Ecology and Management. John Wiley & Sons, Hoboken.
McCool, G.H.; Stankey, S.F.; & Clark, R.N. 2007. An assessment of frameworks useful for publicland recreation planning. Gen. Tech. Report GTR‐705. Pacific Northwest Research StaƟon, Portland, OR.