برنامه‌ریزی راهبردی توسعه حفاظت محیط‌زیست در مناطق حفاظت شده دریایی (مطالعه موردی منطقه حفاظت شده مند- استان بوشهر)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد مدیریت محیط‌زیست، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات خوزستان، ایران

2 استادیار گروه محیط‌زیست، دانشگاه علوم و فنون دریایی خرمشهر، ایران

3 استاد گروه جغرافیا، دانشکدة علوم زمین دانشگاه شهید بهشتی، ایران

4 استادیار گروه محیط‌زیست، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال، ایران

چکیده

محیط‌زیست و لزوم حفاظت از آن در دهه‌های اخیر مورد توجه جدی کلیه افراد و مجامع بین‌المللی و جهانی قرار گرفته است. توسعه بی‌رویه فعالیت‌های اقتصادی انسان از یک سو و اتکای بی‌واسطه و وابستگی معیشتی قشر کثیری از جمعیت رو به رشد جهان به طبیعت از سوی دیگر، روز به روز از تنوع طبیعی اکوسیستم‌ها و زیستگاهها می‌کاهد و محدودیت‌های بیشتری را برای زندگی و بقای حیات‌وحش فراهم می‌کند. در نتیجه اجرای برنامه‌های حفاظتی از گونه‌ها و اکوسیستم‌ها فقط به نقاط مشخصی محدود شده که امروزه تحت عنوان مناطق حفاظت شده مشهورند. «برنامه‌ریزی و مدیریت راهبردی(1)» از مهمترین ارکان سیستم‌های مدیریت در یک سازمان است؛ مدیریت راهبردی هنر و علم تدوین، اجرا و ارزیابی تصمیمات و وظایف چندگانه‌ای است که سازمان را قادر می‌سازد به مقاصد خود دست یابد (هانگر و ویلن، 1382). استفاده صحیح و مؤثر از «برنامه ریزی و مدیریت راهبردی» به‌عنوان مهمترین ارکان سیستم‌های مدیریت و همچنین به لحاظ نقش پیش‌گیرنده آن، اثربخشی مثبتی بر کنترل مشخصه‌های فنی و غیرفنی در تمام سطوح و در نهایت بر نتایج نهایی و برایندهای سازمان خواهد داشت. این پژوهش علمی- کاربردی با هدف ارائه برنامه راهبردی مدیریت محیط‌زیستی منطقه حفاظت شده مند بوشهر به انجام رسید، که برای نخستین بار در ایران در منطقه حفاظت شده دریایی انجام می‌شود. بدین‌منظور در نخستین قدم به تعیین زون‌های منطقه حفاظت شده مند به روش ارزیابی چند معیاره(2) پرداخته شد، بررسی‌ها مشخص کرد که 35/28 از منطقه را زون حفاظت شده شامل می‌شود (مصطفوی و همکاران، 1385). در قدم بعدی به‌منظور ارائه برنامه‌ریزی راهبردی به روش ماتریس سوات تعداد 154 پرسشنامه در اختیار جامعه آماری و همچنین خبرگان منطقه تکمیل شد. بدین‌منظور ابتدا عوامل داخلی (نقاط ضعف و قوت) و عوامل خارجی (فرصت‌ها و تهدیدات) محیط تحت بررسی شناسایی شدند. پس از شناسایی، عوامل داخلی و خارجی در قالب جداول ارزشیابی عوامل داخلی (IFE)(3) و ارزشیابی عوامل خارجی (EFE)(4) نمره‌دهی و وزن‌دهی شدند. به‌منظور وزن‌دهی عوامل داخلی و خارجی از فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP)(5) و نرم‌افزار EXPERT CHOICE بهره‌گیری شد. به‌منظور تعیین راهبردها از خروجی ماتریس سوات بر اساس اولویت‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و محیطی منطقه بارگذاری هر یک از گزینه‌های توسعه، انجام شد و در پایان راهبرد سوم، یعنی «راهبرد استفاده از رویکردهای حفاظتی همگام با معیارهای بین‌المللی به پشتوانه قوی اجرایی دولتی- ملی» با کسب بالاترین امتیاز 05/6 به‌عنوان اولین اولویت برنامه‌ریزی راهبردی مهم برای این منطقه حاصل شد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Strategic Planning to Develop Environmental Conservation in Marine Protected Areas (Case Study: Mond Protected Area- Bushihr Province)

نویسندگان [English]

  • amin padash 1
  • mohammadbagher nabavi 2
  • behrouz dehzad 3
  • ali jouzi 4
  • nabiallah moradi 1
چکیده [English]

Planning and strategic management is one of the most important feature of management system in an organization.
Strategic management is a mixture of art and science, which has multifunction duties for making decision and will give the power to organization in order to achieve its targets.
Keeping the environment safe has caught views of many people and institutions in recent decades worldwide. Human’s unrestricted economic activities and communities’ dependency on nature to make living, have decreased habitats’ and ecosystems’ diversity and threaten wild life.
Effective and appropriate use of “Planning and strategic management” of Mand protected area by using SWOT(Strengths & Weaknesses , Opportunities & Threats) methods, and QSPM (Quantities Strategic Planning Matrix) as measuring functional indicatives in Planning and strategic management were the goal of this study.
According to results taken from analysis at MOND protected area in- BUSHIHR Province, grading resulted as 4.75, 5.45, and 6.05. So, the strategy of using protective approaches won the first grade as priority plan for the area.
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Planning & strategic management
  • Strength
  • weakness
  • Opportunity & Threat (SWOT)
  • Marine protected area
  • Conservation strategy