بررسی مفهوم ارزیابی راهبردی محیط‌زیست و روش‌های اجرای آن

نوع مقاله : مقاله ترویجی

نویسندگان

دانشگاه تهران

چکیده

با توجه به عدم توجه ارزیابی اثرات محیط‌زیست به سیاست‌های محیط‌زیستی در سطوح استراتژیک و به‌خصوص در فرایند سیاست‌گذاری  و برنامه‌ریزی، ارزیابی راهبردی محیط‌زیست برای رفع این کمبود مطرح و ارتقا داده شد. درواقع، ارزیابی راهبردی محیط‌زیست به‌عنوان ابزاری برای وارد کردن ملاحظات محیط‌زیستی در مراحل اولیه تصمیم‌گیری در مورد اجرای سیاست‌ها، برنامه‌ها و طرح‌ها، مورد توجه برنامه‌ریزان قرار گرفته است. همچنین، ارزیابی راهبردی محیط‌زیست یکی از روش‌های مقبول برای دستیابی به اهداف توسعه پایدار است که در آن به‌طور منظم و گسترده آثار محیط‌زیستی سیاست‌ها، برنامه‌ها و طرح‌های مربوط به توسعه مورد ارزیابی قرار می‌گیرند. بنابراین، با توجه به اهمیت ارزیابی استراتژیک محیط‌زیست، این مقاله که با روش کتابخانه‌ای و مطالعه اسنادی تهیه ‌شده، به بررسی مفهوم و کاربردهای آن پرداخته و در نهایت دو روش ماتریس SWOT(1) و ماتریس برنامه‌ریزی استراتژیک کمی (QSPM)(2)که از جمله روش‌های مؤثر برای اجرای ارزیابی راهبردی محیط‌زیست هستند، بررسی ‌شده‌اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Investigating the Concept of Strategic Environmental Assessment and its Implementation Methods

نویسندگان [English]

  • mahin parak
  • samira navazi
  • esmaeil salehi
University of Tehran
چکیده [English]

The strategic environmental assessment has been suggested and developed given the shortage of environmental impacts assessment in considering environmental policies at strategic levels, especially in the process of policy-making and planning. In fact, the strategic environmental assessment has attracted the attention of planners because it is missioned with introducing environmental considerations to the early stages of decision-making on policies, programs and projects. Also, the strategic environmental assessment, is one of the acceptable methods for achieving the goals of sustainable development in which environmental impacts of policies, programs and projects on the development are evaluated. Therefore, considering importance of the strategic environmental assessment, this paper which is based on library and documental research, tries to investigate the concept and application of strategic environmental assessment. The two methods of SWOT matrix and quantitative strategic planning matrix (QSPM), which are among the effective methods for implementing the strategic environmental assessment are also reviewed.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Strategic environmental assessment
  • Environmental impacts assessment
  • Policy
  • Plan
  • Program
احتشامی، م. و اکرامی، ع. 1391. به­کارگیری ابزار مدیریتی «ارزیابی راهبردی محیط­زیست» در مسیر توسعه پایدار. نشریه راهبرد. 62(21): 195-218.
بحرینی، ح و طبیبیان، م. 1377. مدل ارزیابی کیفیت محیط­زیست شهری. محیط­شناسی. 24(21): 41-56.
پریور، پ. 1392. تدوین یک چارچوب منسجم برای ارزیابی راهبردی محیط‌زیستی برنامه‌های توسعه شهری بر اساس تفکر تاب‌آوری و نگرش اکولوژی شهری، مطالعه موردی: شهر تهران. دکتری، برنامه‌ریزی محیط‌زیست، دانشگاه تهران.
پریور، پ.؛ فریادی، ش.؛ صالحی، ا.؛ یاوری، ا. و ستوده، ا. 1392. بسط چارچوب ارزیابی راهبردی محیط‌زیستی طرح‌های توسعه شهری بر اساس تفکر تاب‌آوری. دو فصلنامه دانشگاه هنر. 6(11): 155-170
پناهنده، م. 1382. ارزیابی راهبردی محیط‌زیست (SEA): رویکرد برنامه‌ای به ارزیابی نشانزدهای محیط‌زیست (EIA). مجله محیط‌شناسی. 32: 63-70
رفیعیان، م.؛ برک­پور، ن. و رکنی­پور، م. 1387. ارزیابی استراتژی­های توسعه مناطق کلان­شهری از دیدگاه توسعه پایدار (بر مبنای مدل SEA) نمونه موردی: طرح مجموعه شهری تهران. 19: 7-18.
ستوده، ا. 1392. ارزیابی راهبردی محیط‌زیستی سیاست‌ها، طرح‌ها، و برنامه‌های توسعه شهری راهکاری برای دستیابی به توسعه پایدار شهری، دوماهنامه شهر نگار، 64 و 65: 68-78.
طبیبیان، م. و فریادی، ش. 1380. ارزیابی کیفیت محیط­زیست شهر تهران. محیط­شناسی. 27(28): 1-12.
قدمی، م.؛ دیوسالار، ا.؛ رنجبر، ز. و غلامیان آقامحلی، ط. 1392. ارزیابی راهبردی ساختار فضایی شهر در چارچوب پایداری (مطالعه موردی شهر ساری). فصلنامه اقتصاد و مدیریت شهری. 3: 1-16
قنبرزاده، ه. و بهنیافر، ا. 1390. ارزیابی عوامل راهبردی توسعه اکوتوریسم دریاچه بزنگان با تأکید بر ارزش‌های محیط‌زیستی آن. فصل‌نامه جغرافیای طبیعی. 14: 59-72
کرباسی، ع.؛ منوری، م. و موگویی، ر. 1386. مدیریت استراتژیک در محیط‌زیست، انتشارات کاوش قلم، تهران، 256 ص.
مختاری، س.؛ الماسی، ض. و عوقی، ف. 1391. ارزیابی راهبردی محیط‌زیست در سطح بین‌الملل (برای کاربرد در مدیریت یکپارچه مناطق ساحلی کشور). محیط‌زیست دریایی، ماهنامه بندر و دریا، شماره 53 (188): 66-72.
مؤمنی، م.؛ بیگ­محمدی، ح. و تکبیری، م. 1390. برنامه‌ریزی استراتژیک جهت ساماندهی بافت فرسوده شهر ورزنه. جغرافیا و مطالعات محیطی. 2: 23-40
منوری، م. 1388. ارزیابی محیط‌زیستی استراتژیک، انتشارات میترا، تهران، 336 ص.
یزدانی پرایی، ز. 1389. ارزیابی راهبردی محیط‌زیستی طرح جامع شهر تهران با تأکید بر سرمایه‌های طبیعی سرزمین. ارشد، برنامه‌ریزی، مدیریت و آموزش محیط‌زیست، دانشگاه تهران.
DALKMANN, H. Strategic environmental assessment a promising instrument for sustainable urban development in China.  Holcim Forum, 2007. 155-160.
Department of the Environment, Community and Local Government, 2004, Implementation of SEA Directive, Guidelines for Regional Authorities and Planning Authorities, Government of Ireland.
DO ROSáRIO PARTIDáRIO, M. 2012. Strategic environmental assessment better practice guide. Agência Portuguesa do Ambiente e Redes Energéticas Nacionais, Lisboa.
FISCHER, T. B. 2010. The theory and practice of strategic environmental assessment: towards a more systematic approach, Routledge.
GENELETTI, D.; BAGLI, S.; NAPOLITANO, P. & PISTOCCHI, A. 2007. Spatial decision support for strategic environmental assessment of land use plans. A case study in southern Italy. Environmental Impact Assessment Review, 27, 408-423.
LOBOS, V. & PARTIDARIO, M. 2014. Theory versus practice in strategic environmental assessment (SEA). Environmental Impact Assessment Review, 48, 34-46.
TAO, T.; TAN, Z. & HE, X. 2007. Integrating environment into land-use planning through strategic environmental assessment in China: towards legal frameworks and operational procedures. Environmental Impact Assessment Review, 27, 243-265.
VICTOR, D. & AGAMUTHU, P. 2014. Policy trends of strategic environmental assessment in Asia. Environmental Science & Policy, 41, 63-76.