انتخاب سیستماتیک لکه‌های حفاظتی استان گلستان با استفاده از روش نظام ارزیابی و اولویت‌بندی حفاظت (CAPS)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشکده شیلات و محیط‌زیست، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع‌طبیعی گرگان، ایران

2 دانش آموخته کارشناسی ارشد محیط‌زیست، دانشکده منابع‌طبیعی، دانشگاه تهران، ایران

3 استاد دانشکده منابع‌طبیعی، دانشگاه تهران، ایران

چکیده

انسان در اعصار مختلف با عملکرد خود در محیط به تخریب آگاهانه و ناآگاهانه طبیعت پرداخته و گونه‌ها را نابود کرده، و یا مورد تهدید قرار داده است. این تخریب‌ها موجب نگرانی است، زیرا از تخریب‌های بزرگ طبیعی پیشین شدیدتر و سریعتر بوده است. از این‌رو، با وجود کمبود داده‌ها و پیچیدگی فرایندهای طبیعی، می‌توان و باید در مسیر حفاظت بیشتر و بهتر از طبیعت گام برداشت و از بلایای انسان‌ساخت جلوگیری نمود، یا آنها را به حداقل رساند. با روشهای مختلف می‌توان به انتخاب قطعات مختلف سرزمین برای حفاظت پرداخت. رهیافت بوم‌شناسی سیمای سرزمین یکی از جدیدترین روشهایی است‌که از مشخصه‌هایی مانند شکل، اندازه، ساختار و رابطه بین پوشش‌های مختلف استفاده می‌کند. هدف اصلی این مطالعه استفاده از رهیافت سیمای سرزمین برای انتخاب سیستماتیک لکه‌های حفاظتی در استان گلستان است. بدین منظور از نظام ارزیابی و اولویت حفاظت (CAPS) استفاده شد. این روش بر پایه مشخصه‌های سیمای سرزمین و ترکیب آن با عوامل اکولوژیکی مهم دیگر مانند سلامت رودخانه‌ها قرار دارد. پس از طبقه‌بندی سرزمین به جنگل، مرتع، رودخانه، شهر و روستا بر روی تصاویر ماهواره‌ای، مشخصه‌های سیمای سرزمین با استفاده از نرم‌افزار Fragstats تهیه شده است. سپس، از ارزیابی چند معیاره (MCA) با روش ترکیب خطی، وزن داده شده برای ترکیب لایه‌های مختلف مشخصه‌ها به منظور تعیین رضامندی سرزمین برای انتخاب لکه‌های حفاظتی استفاده شد. فرایند سلسله مراتب تحلیلی (AHP) را کارشناسان برای اختصاص وزن‌ها به مشخصه‌ها استفاده کردند. در نتیجه این پژوهش نقشه رضامندی سرزمین برای کل استان برای اهداف حفاظتی حاصل شد، سپس با استفاده از آماره ZLS محاسبه شد و تعداد 19 زون برای لکه‌های حفاظتی تعیین شد. در این روند همچنین به‌منظور حفاظت برای تسهیل ادغام مشخصه‌های سیمای سرزمین، یک مدل حرفی توسعه داده و به کار گرفته شد. نتایج به دست آمده از این پژوهش حاکی از آن‌است‌که سطح مناطق حفاظت شده استان گلستان بدون در نظر گرفتن منابع آبی و با در نظر گرفتن پیکسل‌هایی با رضامندی بیش از 160 در حدود 15 درصد سطح استان است که برابر با مساحتی در حدود 307391.6 هکتار است. این روش علاوه بر یکپارچه نگری، امکان بررسی سریعتر و کم‌هزینه‌تر مناطق وسیع برای انتخاب لکه‌های حفاظتی را فراهم می‌کند.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Systematic Selection of Conservation Patches for Golestan Province Using CAPS Method

نویسندگان [English]

  • abdolrasoul salman mahini 1
  • parinaz rashidi 2
  • majid makhdoum 3
1
2
3
چکیده [English]

In different ages, human has deliberately and unintentionally destroyed the nature and caused species extinctions. This degradation has created many concerns because it has been more severe and faster than any previous natural devastation. Therefore, despite data shortage and nature’s complexities, it is necessary to move towards better and more appropriate nature conservation approaches and diminish human-caused disasters or at least reduce them to the minimum level. There are different approaches to selection of lands for conservation. Landscape ecology approach is one of the newest approaches that uses metric indices such as shape, size, structure and linkages between different covers or patches that are important for meeting conservation objectives. The main objective of this study was to apply landscape metrics approach for systematic selection of conservation patches in Golestan Province of Iran. Accordingly, the technique of Conservation Assessment Prioritization Systems (CAPS) was used. It is based on landscape metrics and is integrated with other ecologically important factors such as river health. After classification of the land into forest, rangeland, river, city and village on the satellite image, the landscape metrics were derived using FRAGSTATS software. Subsequently, a multi-criteria evaluation with weighted linear combination procedure was used for combining different layers of the metrics and determining suitability of land for conservation. An Analytical Hierarchy Process (AHP) was used by some experts to assign weights to the factors included in the weighted linear combination method. The result of this research produced a land suitability map for the whole province for conservation purposes. We applied the zonal land suitability method and a result 19 zones were introduced for conservation. A descriptive model was also provided that helped in merging the landscape metrics for conservation. The method used for the first time in Iran proved successful. However, we suggest applying it to other areas so as to highlight its strengths and data shortages. The result of this study shows that conservation area of Golestan province is 15 percent (307391.6 ha) without consideration of water resources and with attention to pixel with suitability more than 160. In addition, it provides lowest cost and faster survey in a wide area and is getting popularity for selection of conservation patches.

کلیدواژه‌ها [English]

  • : Golestan province
  • Landscape ecology metrics
  • Conservation patches
  • Multi criteria evaluation
  • CAPS method