1کارشناس ارشد جنگلداری، دانشکده منابع‌طبیعی و کویرشناسی یزد
2دانشیار دانشکده منابع‌طبیعی وکویرشناسی دانشگاه یزد
3استاد دانشکده منابع‌طبیعی وکویرشناسی دانشگاه یزد
4دکترای جنگل- اداره کل منابع‌طبیعی خرم‌آباد
چکیده
در اکوسیستم‌های مناطق خشک و نیمه‌خشک گیاهان پایا موانعی طبیعی هستند که سبب کاهش سرعت باد، انباشته شدن ماسه‌های بادی و تشکیل نبکا می‌شوند. این مطالعه که در رویشگاه کلیر (Capparis decidua) در بندر جاسک انجام گرفت، به بررسی برخی از آثار محیط‌زیستی نبکا می‌پردازد. به‌منظور تعیین دانه‌بندی رسوبات نبکا و میزان ریزگردهای آن، از روش الک خشک و نرم‌افزارGR graph استفاده شد. دانه‌بندی ذرات خاک به‌خصوص ذرات با قطر میانه کمتر از 100 میکرون به‌دقت اندازه‌گیری شد. به‌منظور بررسی کیفیت خاک، ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی آن در نبکا و بین نبکاها با هم مقایسه شد. جهت نشان دادن نقش نبکای کلیر در تثبیت خاک، حجم نبکا از نرم‌افزار Surfer 9محاسبه و جهت بررسی اثر نبکا در تنوع گونه‌ای، تعداد گونه‌های مستقر شده بر روی نبکا و تراکم آنها اندازه‌گیری شد. نتایج حاصل از اندازه‌گیری قطر ذرات نشان داد که به‌طور متوسط 50/3±38/12 درصد از وزن هر نبکا را ریزگردها تشکیل می‌دهد. میزان مواد آلی و رطوبت در نبکاها در مقایسه با فضای بین نبکاها، به‌طور معنی‌داری بیشتر بود. نتایج حاصل از حجم به‌دست آمده توسط نرم‌افزار Surfer 9 نیز نشان داد که هر درخت می‌تواند به‌طور متوسط، حجمی حدود 13 مترمکعب از رسوب‌ها را در اطراف خود تثبیت کند. بررسی تنوع گونه‌ای نشان داد که با افزایش حجم نبکاها، تعداد گونه‌ها و تراکم آنها افزایش یافت و دارای ضریب همبستگی معنی‌دار (001/0p<) است که این به‌وضوح نقش نبکا را در تنوع گونه‌ای نشان داد. با توجه به نقش نبکاها در جذب ریزگردها، افزایش تنوع گونه‌ای، تثبیت و نگهداری حجم زیادی از خاک، شناسایی گونه‌های سازگار و بردبار به‌منظور تولید و تکثیر آنها در مناطق فرسایش‌خیز یا در مسیر کانال‌های طوفان باد می‌تواند نقش مهمی در محیط‌زیست ایفا نمایند.
In arid and semiarid ecosystems, woody plants act as obstacles which reduce wind velocity, thereby cause the deposition of wind-blown sand. Deposition of sediments within and around the canopy of Capparis deciduas forms a land scape known as nebkha. This study investigated the environmental landscape impacts of C. decidua nebkha in the habitat of the plant in Jask area in Hormozgan Province. Sediment grain sizes especially for the particles less than 100 micron (dust) were determined using a sieve stack and GR graph Software. Physical and chemical properties of soil in nebkha and inter nebkha were measured. To determine the role of nebkha in sand trapping ability, nebkha in different sizes were randomly collected and nebkha volume was measured using Surfer 9 Software. To study the effects of nebkha on plant diversity, 4 plots were placed in each nebkha and inter nebkha . Then, species and their density were measured. Results showed that on average, 12.38± 3.5 percent of nebkha had the grain size of less than 100 Micron, grains which are called dust. Soil moisture and organic compounds in nebkha were significantly more than inter nebkha. Each tree was able to trap 13 m3 of sediment. Results also showed density and plant diversity increased where nebkha volume increased. It is concluded that nebkha improved plant diversity, sand accumulation and fixation of dust in arid areas. It is also concluded that determination of plants that are resistant to nebkha and sand burial would have positive impacts on environment.
ابتدای صفحه