ارزیابی وضعیت ایران و کشورهای همسایه از نظر شاخص‌های عملکرد محیط زیستی (EPI)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 مدرس و دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه محقق اردبیلی

2 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه محقق اردبیلی

چکیده

ارزیابی تاثیرات محیط‌زیستی یکی از روش‌های قابل‌قبول برای دستیابی به اهداف توسعه پایدار است. نتایج ارزیابی می‌‌تواند به تصمیم‌‌سازان و سیاست‌‌گذاران کمک کند تا تصمیم بگیرند که چه اقدام‌هایی را باید- یا نباید- در تلاش برای ساختن جامعه‌‌ای پایدارتر انجام دهند. در این راستا پژوهش حاضر با هدف ارزیابی وضعیت ایران و 13 کشور همسایه از نظر شاخص‌های عملکرد محیط‌زیستی(1) انجام‌ شده است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی با هدف کاربردی است. در این پژوهش برای ارزیابی شاخص‌های عملکرد محیط‌‌زیستی از داده‌‌های سال 2016 که توسط دانشگاه‌های ییل و کلمبیا ارایه‌ شده، استفاده شده است. در پژوهش حاضر برای وزن‌‌دهی به داده‌ها از مدل تحلیل شبکه (ANP) و برای تجزیه‌وتحلیل داده‌‌ها از مدل PROMETHEE V و GAIA بهره گرفته شده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که کشورهای کویت و امارات متحده عربی به ترتیب با Phi مثبت (270/0) و (210/0) بهترین عملکرد را به لحاظ شاخص‌های محیط‌‌زیستی ‌در بین کشورهای مورد مطالعه دارند. در مقابل کشورهای عمان و افغانستان به ترتیب با Phi منفی (217/0-) و (535/0-) بدترین عملکرد محیط‌‌زیستی را داشته‌‌اند. Phi ایران برابر با (036/0) است و در میان 14 کشور مورد مطالعه در رتبه هشتم قرار دارد. با توجه به نامناسب بودن جایگاه ایران در بین کشورهای همسایه، پیشنهاد می‌شود متولیان امر برای کاهش این اخـتلاف در شاخص‌های دارای کمترین رتبه همت بیشتری به خرج دهند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Assess the Situation in Iran and Neighboring Countries in Terms Of Environmental Performance Indicators (EPI)

نویسندگان [English]

  • Ali eshghei 1
  • saide alavi 2
1 PhD Student of Geography and Urban Planning, University of Mohaghegh Ardabili, Ardabil, Iran.
2 PhD Student of Geography and Urban Planning, University of Mohaghegh Ardabili, Ardabil, Iran.
چکیده [English]

Environmental impact assessment is a method acceptable to achieve the goals of sustainable development. The assessment results can be helped decision-makers and policy makers to decide what measures should or should not do in an effort to build a more sustainable society. This study aimed to assess the situation in Iran and 13 neighboring countries. In terms of environmental performance indicators (EPI) is conducted. Descriptive analytic research aimed at practical. In this study, to evaluate the environmental performance indicators Yale and Columbia Universities (2016) data provided by used. In this study, to weight the data network analysis (ANP) and to analyze the data and GAIA PROMETHEE V models have been used. The results showed that Kuwait and the United Arabic Emirates, respectively, with a positive Phi (0.270) and (0.210) the best performance in terms of environmental indices are among the countries studied. Against Oman and Afghanistan, respectively, with negative Phi (-0.217) and (-0.535) have the worst environmental performance. Iran Phi equal to (0.036) is Among the 14 countries studied and is in eighth place. According inappropriate Iran's position among its neighbors, it is suggested Custodians to reduce the difference in the indices with the lowest ratings by the extra day.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Assessment
  • EPI
  • PROMETHEE
  • GAIA

مراجع

احمدی، ع.؛ حیدری موصلو، ط. و نجاتپور، م. 1390. تبیین ژئوپلیتیکی مسایل محیط‌زیستی. نگرش‌‌های نو در جغرافیای انسانی، 3(4): 199-212.
اکبری‌‌نژاد‌‌پاقلعه، ع.؛ کرمی، ش.؛ احمدیان، ر. مختاباد امرئی، م.؛ و گلالی زاده، س.1392. ارزیابی اثرات محیط‌زیستی مجتمع‌‌های صنعتی با روشAN-AM (مطالعه موردی: مجتمع مس سرچشمه). محیط‌‌شناسی. 39(3):105- 116.
بابایی اقدم، ف.؛ آقایی، ج.؛ علیزاده زنوزی، ش. و قلیکی‌‌میلان، ب. 1393. پهنه‌بندی و اولویت‌بندی حوزه آبریز دریاچه ارومیه به‌منظور مکانیابی محل دفن پسماند شهری با تأکید بر شاخص‌های محیط‌زیستی. جغرافیا و مطالعات محیطی. 3(12): 45- 58.
برزگر، ن.؛ موسی زاده، ح.؛ بدراق‌‌نژاد، ا. و خداداد، م. 1395. بررسی وضعیت محیط‌زیستی سکونتگاه‌‌های شهری استان مازندران با استفاده از مدل‌های تصمیم‌‌گیری چندمعیاره VIKOR. نگرش‌‌های نو در جغرافیای انسانی. 22(32): 111- 123.
بهبودی، د. و سجادی، س. 1389. محیط‌زیست و رشد اقتصادی پایدار: مطالعه موردی ایران. مدلسازی اقتصادی. 4(12): 18-1.
جعفری‌‌صمیمی، ا. و احمدپور، م. 1390. بررسی رابطه شاخص عملکرد محیط‌زیست و رشد اقتصادی در کشورهای توسعه‌یافته. فصلنامه اقتصاد محیط‌زیست و انرژی. (1): 55-72.
جعفری، ع.؛ یوسف، ع.؛ نبی‌‌اله، ی. و حیدریان، ن. ۱۳۹۱. بررسی و ارزیابی شاخص عملکرد محیط‌زیست EPI در استان چهارمحال و بختیاری، نخستین همایش ملی حقوق محیط‌زیست و منابع طبیعی زاگرس، خرم‌آباد. اداره کل مدیریت بحران استانداری لرستان.
حسنی، ل. و کهن‌‌سال، م. 1393. بررسی اثر متغیرهای کلان اقتصادی بر شاخص عملکرد محیط‌زیستی، اولین کنفرانس بین‌المللی اقتصاد، مدیریت. حسابداری و علوم اجتماعی. رشت، 31 خرداد: 1-6.
رجبی، آ. و سبحانی، ن. 1395. تحلیل شاخص پایداری در بین کشورهای آسیایی. پژوهش‌های جغرافیای انسانی. 48(4): 733-749.
ستوده، ا. و پوراصغر سنگاچین، ف. 1389. بررسی گزارش‌های شاخص‌های پایداری و عملکرد محیط‌زیست در سال‌های 2005، 2006 و 2008 و جایگاه ایران. محیط‌زیست و توسعه. 1(1): 51-72.
سلاطین، پ. و غفاری صومعه، ن. 1395. تاثیر سرمایه انسانی بر کیفیت محیط‌زیست. انسان و محیط‌زیست. (2):1-12.
شهبازی، ک.؛ حمیدی‌‌رزی، د. و فشاری، م. 1394. بررسی عوامل مؤثر در انتشار آلودگی هوا در کشورهای حوزۀ دریای خزر: رهیافت مدل دوربین فضایی تابلویی. محیط‌شناسی. 41(1): 107-127.
عامری‌‌سیاهوئی، ح.؛ رستم‌‌گورانی، ا. و بیرانوندزاده، م. 1390. سنجش درجه پایداری و توسعه روستایی در بخش شهاب شهرستان قشم. نگرش‌‌های نو در جغرافیای انسانی. 3(4): 159-177.
فرمانفرمائیان، ف. 1353. توسعه اقتصادی و مسایل محیط‌زیستی. تهران: انتشارات سازمان حفاظت محیط‌زیست.
فطرس، م.؛ فردوسی، م. و مهرپیما، ح. 1390. بررسی تأثیر شدت انرژی و گسترش شهرنشینی بر تخریب محیط‌زیست در ایران (تحلیل هم‌‌جمعی). محیط‌شناسی. (60): 13-22.
کرین، ا. 1383. مسایل محیط‌زیستی جهانی‌شدن سیاست: روابط بین‌الملل در عصر نوین. مترجم ابوالقاسم راه چمنی و دیگران. جلد دوم. تهران: انتشارات ابرار معاصر تهران.
محمدی‌‌روزبهانی، م.؛ حاجی‌‌نجف، ا. و دغاغله، ع. 1391. بررسی شاخص پایداری محیط‌زیست (ESI) و شاخص عملکرد محیط‌زیست (EPI) و مقایسه تطبیقی شاخص رتبه کشور ایران با استفاده از روش تاکسونومی عددی. اولین همایش ملی جغرافیا، مخاطرات محیطی و توسعه پایدار. اهواز. اسفند1391.
ملکی، س. 1390. سنجش توسعه پایدار در نواحی شهری با استفاده از تکنیک‌‌های برنامه‌‌ریزی (نمونه موردی: شهر ایلام). جغرافیا و توسعه. (21): 136 -117.
منوری، م. 1393. ارزیابی اثرات محیط‌زیستی. ویراست دوم. تهران: میترا.
مومنی، م. و شریفی‌‌سلیم، ع. 1391. مدل‌ها و نرم‌‌افزارهای تصمیم‌‌گیری چندشاخصه. تهران: ناشر مؤلفان با حمایت شرکت داروسازی اکسیر.
یزدی، م.؛ جواهریان، ز. و اژدری، ا. 1389. تحلیل و بررسی شاخص‌های عملکرد محیط‌زیستی کشورها. محیط‌زیست. (48): 46-54.
Angel, H.; Ainsley, L. & John, W. E. 2013. What progress have we made since Rio? Results from the 2012 Environmental Performance Index (EPI) and Pilot Trend EPI, environmental science & policy. 33:171 – 185.
Arisoy, O. 2007. Integrated Decision Making in Global Supply Chains and Network, Doctoral Dissertation, university of Pittsburgh, school of Enginnering.
Babic, Z. & Plazibat, N. 1998. Ranking of enterprises based on multicriterial analysis, International Journal of Production Economics. 56-57:29-35.
Bogdanovic, D.; Nikolic, D. & Ilic, I. 2012. Mining method selection by integrated AHP and PROMETHEE method. Anais da Academia Brasileira de Ciências. 84(1): 219-233.
Brans, J. & Mareschal, B. 2005. PROMETHEE method cited at: Multiple Criteria Decision Analysis: State of the Art Surveys, Springer, NewYork.
Brans, J.P. 1996. The space of freedom of the decision maker modeling the human brain: European Journal Operational Research. 92: 593-602.
Brans, J.P. & Mareschal, B. 1994. The PROMCALE- GAIA decision support system for multicriteria decision aid: Decision Support Systems. 12(4-5):297- 310.
Buchwald. K. & Engelhardt. W. 1973. landschaftspflege and naturschtuz in der praxis, München BLV Verlagsgesellschaft.
Caterino, N.; Iervolino, I.; Manfredi. G. & Cosenza, E. 2008. a comparative analysis of decision making methods for the seismic retrofit of rc buildings, The 14th World Conference on Earthquake Engineering, October 12-17, 2008, Beijing, China.
Chou, T.Y.; Lin, W.T.; Lin, Ch. Y.; Chou. W.Ch. & Huang, P. 2004. Application of the PROMETHEE technique to determine depression outlet location and flow direction in DEM. Journal of Hydrology. 287(1–4): 49–61.
Craik, K.H. & Feimer, N.R. 1987. Environmental assessment. D. Stokols&I. Altman (Eds), Handbook‌‌ of Environmental Psychology: 891-918.New York: Wiley.
Emerson, J. W.; Hsu, A.; Levy, M.; Sherbinin, A.D.; Mara, V.; Esty, D.C. & Jaiteh, M. 2012. Environmental Performance Index and Pilot Trend Environmental Performance Index. Yale Center forEnvironmental and Policy, New Heaven.
Figueira, J.; Smet, Y. & Brans, J.P. 2004. MCDA methods for sorting and clustering problems: PROMETHEE TRI and PROMETHEE cluster:www.vub.ac.be
Kalogeras, N.; Baourakis, G.; Zopounidis, C. & Dijik, G. 2004. Evaluating the financial performance of agri-food firms: a multicreteria decision-aid approach, Jornal of Food Engineering. 62: 117-371.
Lazim, A.; Wan, K. & Wan. I. 2013. A New Ranking of Environmental Performance Index Using Weighted Correlation Coefficient in Intuitionistic Fuzzy Sets: A Case of ASEAN Countries, Modern Applied Science. 7(6): 42-52.
Leeneer, I. & Pastijn, H. 2002. Selecting land mine detection strategies by means of outranking MCDM techniques, European Journal Operational Reasearch.139: 327-338.
Mcnally, L. 2003. A thesis submitted in conformity with the requirements for the degree of Master of Engineering, Protection of Water Resources in Landfill Siting in Vietnam. M. Eng. Project, Department of Civil Engineering, University of Toronto.
Yale Data-Driven Environmental Group Yale University and Center for International Earth Science Information Network (CIESIN) Columbia University. 2016. Environmental Performance Index (2016 EPI). Prepared by: 'January 2016: Available at: http://epi.yale.edu.
پژوهش های محیط زیست
دوره 9، شماره 17
شهریور 1397
صفحه 221-236

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار