پهنه‌بندی تاب‌آوری بافت‌های شهری در برابر زلزله با استفاده از منطق فازی و FAHP (مطالعه موردی: منطقه 12 شهرداری تهران)

نوع مقاله : مقاله ترویجی

نویسندگان

دانشگاه تهران

چکیده

کشور ایران بدلیل ویژگی‌های خاص زمین‌ساختی با خطر زلزله روبه‌رو است و کمتر نقطه‌ای در آن یافت می‌شود که از آسیب زلزله‌ در امان باشد. شهر تهران بعنوان یک ابرشهر بوده که رشد بی‌رویه توسعه در آن سبب ایجاد بافت‌های غیرهمگن شده و آن را آسیب‌پذیر کرده است. با توجه به احتمال وقوع زلزله در این کلانشهر و ضرورت برنامه‌ریزی، در این پژوهش به پهنه‌بندی تاب‌آوری بافت شهری در مقابل زلزله در منطقه 12 شهرداری تهران بعنوان نمونه پرداخته شد. در بین سوانح طبیعی زلزله می‌تواند دامنه وسیعی از خسارات را داشته باشد، بنابراین جهت کاهش خسارات، نیازمند بررسی در ابعاد مختلف می‌باشد. در این پژوهش با استفاده از تکنیکFAHP ضریب اهمیت هر یک از معیارها در میزان تاب‌‌آوری در برابر زلزله مشخص شد. سپس در محیط GIS نقشه استاندارد وزن‌دار هر یک از معیارها تولید شد که نشان دهنده آسیب‌پذیری قسمت‌های مختلف بافت با توجه به آن معیار است. تمام این لایه‌ها ترکیب و نقشه میزان تاب‌آوری بافت با توجه به تمام معیارهای تحقیق مدل‌سازی گردید. نتایج نشان داد که مدل فازی نه تنها برای تعیین تاب‌آوری منطقه 12 شهرداری تهران کاربرد دارد بلکه با استفاده از این مدل می‌توان میزان تاب‌آوری شهر را در برابر زلزله محاسبه کرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Urban Resilience Zoning Against Earthquakes Using Fuzzy Logic and FAHP (Case Study: Region 12 of Tehran)

نویسندگان [English]

  • Hamideh Heidarzadeh
  • Jahanbakhsh Balist
  • Saeed Karimi
  • Hamid Reza Jafari
University of Tehran
چکیده [English]

 
Regarding the tectonic condition of Iran, this country faces a high risk of earthquake and there is virtually no place in this territory which can be called safe in terms of earthquake. Uncontrolled growth in Tehran metropolis has caused appearance of heterogeneous vulnerable textures. According to the possibility of earthquake and the necessity of planning ahead for this disaster, this study looked at zoning resilience of urban textures in district 12 of Tehran as a case. Among natural disasters, the earthquake can cause vast damages, hence the necessity to investigate its dimensions to reduce the damages. In this study, the FAHP technique was used to derive the importance of factors deemed relevant in resilience against earthquake. Then, the criteria were mapped and combined in GIS using weighted linear methid which showed the vulnerability of various parts of the textures. The results showed the model is not only applicable for determination of resiliency in  district 12of Tehran, but also the possibility of calculating the level of resiliency against earthquake for the whole city.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Earthquake
  • Resilience
  • FAHP
  • Region 12 of Tehran

مراجع

آذر، ع. و فرجی، ح. 1389. علم مدیریت فازی، انتشارات کتاب مهربان نشر. تهران.
بهشتی‌فر، س.؛ مسگری، م.؛ ولدان زوج، م. و کریمی، م. 1389. استفاده از منطق فازی در محیط GIS به منظور مکان‌یابی نیروگاه‌های گازی، دوفصلنامه مهندسی عمران و نقشه‌برداری، دوره 44، شماره 4، ص 583- 595.
حبیبی، ک.؛ بهزادفر، م.؛ مشکینی، ا. و نظری، س. 1392. تهیه یک مدل پیش‌بینی ناپایداری بافت‌های کهن شهری در برابر زلزله با منطق سلسله ‌مراتبی وارون (IHPW) و سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS)، فصلنامه علوم زمین. سال بیست و دوم، شماره 87، ص 83-92.
زنگی آبادی، ع. و تبریزی، ن. 1385. زلزله تهران و ارزیابی فضایی آسیب‌پذیری مناطق شهری. پژوهش‌های جغرافیایی، شماره 56، ص 115- 130.
زهرائی، م. و ارشاد، ل. 1384. بررسی آسیب‌پذیری لرزه‌ای ساختمان‌های شهر قزوین، دوماهنامه دانشکده فنی، جلد 39، شماره 3، ص 287- 297.
شایان، س.؛ زارع، غ. و حق‌پناه، ی. 1392. لرزه‌خیزی ایران و مقاوم‌سازی مدارس، فصلنامه رشد آموزش جغرافیا، دوره بیست و هفتم، شماره 3، ص 19- 25.
صفاری، ا. و اخدر، ا. 1391. مقایسه مدل نسبت فراوانی و توابع عضویت فازی در پهنه‌بندی خطر زمین لغزش (مطالعه موردی: جاده ارتباطی مریوان- سنندج)، فصلنامه جغرافیا و مخاطرات محیطی، شماره چهارم، ص 79- 96.
عیسوی، و.؛ کرمی،‌ج.؛ علیمحمدی، ع. و نیک‌نژاد، س ع. 1391. مقایسه دو روش تصمیم‌گیری AHP و Fuzzy-AHP در مکان‌یابی اولیه سدهای زیرزمینی در منطقه طالقان، علوم زمین، سال بیست و دوم، شماره 85، ص 27- 34.
فرج‌زاده اصل، م؛ احدنژاد، م و امینی، ج. 1390. ارزیابی آسیب‌پذیری مساکن شهری در برابر زلزله (مطالعه موردی: منطقه 9 شهرداری تهران)، فصلنامه مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، سال سوم، شماره نهم، ص 19- 36.
کشاورز، ا.؛ خاشعی سیوکی، ع. و نجفی، م. 1393. مکان یابی مناسب استحصال آب شرب با استفاده از تحلیل سلسله مراتبی فازی (مطالعه موردی: آبخوان بیرجند)، فصلنامه آب و فاضلاب، شماره 3، ص 135- 142.
کوره‌پزان دزفولی، ا. 1387. اصول تئوری مجموعه‌های فازی و کاربرد آن در مدل‌سازی مسائل مهندسی آب، انتشارات جهاد دانشگاهی، واحد صنعتی امیر کبیر، تهران.
مرادزاده فرد، م.؛ موسی‌زاده عباسی، ن. و مشعشعی، س م. 1390. ارائه مدلی نوین در رتبه‌بندی و ارزیابی مالی شرکت‌ها (مطالعه موردی: صنعت فلزات اساسی بورس اوراق بهادار تهران)، فصلنامه بررسی‌های حسابداری و حسابرسی، شماره66، ص 41-52.
ملک،‌ م.؛ همتی، ف.؛ جاهدی، ن. و فرداد، م. 1390. مکانیابی بهینه استقرار ایستگاه‌های آتش‌نشانی شهر زنجان با استفاده از تحلیل شبکه، منطق فازی و GIS. همایش ژئوماتیک 90.
منزوی، م.؛ سلیمانی، م.؛ تولایی، س. و چاووشی، ا. 1389. آسیب‌پذیری بافت‌های فرسوده بخش مرکزی شهر تهران در برابر زلزله (مورد: منطقه 12)، فصلنامه پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شماره 73، ص 1- 18.
موحد، ع.؛ فیروزی، م. و ایصافی، ا. 1391. بررسی آسیب‌پذیری ساختمان‌های شهری در برابر زلزله با استفاده از مدل سلسله مراتبی معکوس (IHWP) در سیستم اطلاعات جغرافیایی: مطالعه موردی شهر مسجد سلیمان. فصلنامه پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، سال سوم، شماره یازدهم، ص 115- 136.
مهندسین مشاور باوند. 1382. بررسی مسائل توسعه شهری منطقه 12 شهر تهران، جلد 9.
نوزاد، ن.؛ احمدی، ک. و سلطان‌پناه، ه. 1393. رویکرد آینده‌پژوهانه به وضعیت ساخت و ساز مسکن در کلان شهرهای نوظهور (مطالعه موردی شهرستان ارومیه)، اولین کنگره تخصی مدیریت شهری و شوراهای شهر، مرکز همایش‌های توسعه ایران.
Alexander, D. 2002. Principles of Emergency and manegments. Oxford university press.
Antonioni, G.; Gigliola, S. & Valerio, C. 2007. A methodology for the quantitative risk assessment of major accidents triggered by seismic events. Journal of Hazardous Materials, Article in press.
Chang D. Y. 1996. Applications of the extent analysis method on fuzzy AHP. European journal of operational research. 95: 649-655.
Deng, H. 1999. Multicriteria analysis with fuzzy pairwise comparisons. International Journal of Approximate Reasoning. 21:231–215.
Kreimer, A.; Arnold, A.; Carlin, A. 2003. Building safer cities, the future of disaster risk, Disaster risk management series. Vol. 3, The Worldbank.
Lee, A. H. I.; Chen, W. C. & Chang, C. J. 2008. A fuzzy AHP and BSC approach for evaluating performance of IT department in the manufacturing industry in Taiwan. Expert Systems with Applications. 34: 96–107
Lin, F.; Ying, H.; MacArthur, R. D.; Cohn, J. A.; Barth-Jones. D. & Crane, L. R. 2007. Decision making in fuzzy discrete event systems. Information Sciences. 177: 3749–3763.
Ministry of Interior. 2005. National report of the Islamic republic of Iran on disaster reduction. World Conference on Disaster Reduction. Kobe, Hyogo, Japan.
Rashed, K. & Weeks, J. 2003. Assessing vulnerability to earthquake hazards through spatial multicriteria analysis of urban areas. International Journal of Geographic Information Science. 17(6): 547-576.
Reja, Y. & Shajahan, A. 2011. Analysing the earthquake vulnerabilities for urban areas: In the context of Chittagong city.
Sarris, A.; Loupasakis, C.; Soupios, P.; Trigkas, V. & Vallianatos, F. 2010. Earthquake vulnerability and seismic risk assessment of urban areas in high seismic regions: application to Chania City crete island, Greece. Natural hazards. 54(2), 395-412.
Srikanth, T.; Kumar, R.; Singh, A.; Rastogi, B. & Kumar, S. 2010. Earthquake Vulnerability Assessment of Existing Buildings in Gandhidham and Adipur Cities Kachchh, Gujarat, India.
UN/ISDR. 2005. Word Conference on Disaster Reduction. 18- 22 January, Kobe, Hyogo, Japan.
USAID. 2001. Making cities work: USAID, s urban strategy. An Initiative launched by the Administrator and prepared by the Urbanization task force.
Vahidnia, M. H.; Alesheikh, A.; Alimohammadi, A. 2009. Hospital site selection using fuzzy AHP and derivatives. Journal of Enviromental Management. 90: 3048 -3056.
پژوهش های محیط زیست
دوره 7، شماره 14
مجله ترویجی
اسفند 1395
صفحه 61-72

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار